ટેલિકોમ કંપનીઓએ સર્વિસ ચાર્જ વધાર્યા- યે તો હોના હી થા

ટેલિકોમ કંપનીઓએ સર્વિસ ચાર્જ વધાર્યા- યે તો હોના હી થા

રીલાયંસ જીઓ ફ્રી સર્વિસ પર એકએક ભાવ લાગુ કરીને મફત સર્વિસનો વકરો એક જ વર્ષમાં ઊભો કરી લીધો. જોકે, કોલિંગથી લઈને તમામ સર્વિસ ફ્રી આપતા અન્ય ખાનગી કંપનીઓના પેટમાં ઓઈલ રેડાયું. આ તમામ કંપનીઓએ પણ જીઓના રીચાર્જની રકમ જેટલા ભાવમાં તમામ સર્વિસ ફ્રી કરી દીધી. એક એવો પણ સમય હતો જ્યારે રુ.250માં 1GB ઈન્ટરનેટ ડેટા વાપરવા માટે મળતો. એમાં પણ વોટ્સએપ તો એક વાર ચેક કરીને બંધ કરી દેવું પડતું. આવી સર્વિસમાં તો યુટ્યુબ તો ભૂલથી પણ ખોલ્યું એટલે ગયા સમજો. એવામાં જીઓએ ખરા અર્થમાં ક્રાંતિ લાવી. પરંતુ, આઈડિયા અને વોડાફોનના મર્જર પછી કંપનીના આર્થિક રીતે છોંતરા નીકળી ગયા. એવામાં સરકાર અને સુપ્રીમ બંનેએ આદેશ કર્યો કે, પહેલા 52 હજાર કરોડ રુપિયા જમા કરાવો. એમાં તો આ રેલો કંપનીના CEO સુધી પહોંચી ગયો. હવે જ્યારે અઢીસો રુપિયામાં ઈન્ટરનેટ સર્વિસ લેનારા લોકોને જ્યાં નેટવર્ક નહીં મળતું હોય અને પૈસા વેડફાયાનો અહેસાસ થયો હશે ત્યારની સ્થિતિ હાલમાં એ જ કંપનીના સીઈઓ અનુભવી રહ્યા છે. ગ્રાહક એક રીતે તો ખુશ હશે જ કે, કંપનીના પદ્માસનની નીચે પાણી આવ્યું એટલે એને ધમપછાડા કર્યા. દેશમાં હજારો એવા વિસ્તારો છે જ્યાં વાત કરવા માટે પણ નેટવર્ક મળતું નથી અને એવામાં 'સાહેબ' દેશને ડિજિટલ ઈન્ડિયા કરવાની જફા કરે છે. જીઓએ પણ પોતાના નેટવર્કને મજબુત કરવા માટે સ્માર્ટ ગેમ માર્કેટમાં શરુ કરી. જીઓ ટુ જીઓ ફ્રી અને બાકીના નેટવર્ક પર ચાર્જિસ. એટલે સર્વે કરવો સરળ થશે કે, જીઓ સબસ્ક્રાઈબર્સ કેટલા છે? એક તીર બે નિશાન. પૈસા કમાવવાના રસ્તાઓ આસાન.

ટેલિકોમ કંપનીઓએ પોતાના રેટ વધારી દીધા છે. મોટા ભાગની કંપનીઓએ આ પડધારુપી એલાન કરી દીધું છે. ડિસેમ્બર 2019થી મોટા ભાગની ટેલિકોમ કંપનીઓની સર્વિસ મોંઘી થવાની છે. જ્યારે માર્કેટમાં રેટ ડાઉન કરવા માટેની સ્પર્ધા ચાલતી હતી ત્યારે પણ સરકારી કંપની બીએસએનએલે મોડે મોડેથી ઝંપલાવ્યું. હવે જ્યાં ચાર્જિસ વધારવાની વાત છે ત્યારે પણ તે મોડી પડી છે. એટલે સરવાળે નુકસાન સરકારને. એક તરફ આ જ કંપનીના કર્મચારીઓને પગારના ફાંફા છે ત્યાં હવે ભાવ વઘારો કરીને કર્મચારીઓનું ભલું થતું હોય તો ઐસા હી સહી. વોડાફોન અને આઈડિયાનું દેવાળું ફૂંકાવવાના આરે છે. બંને કંપનીઓને એવી આશા હતી કે, સરકાર રાહત આપશે પણ અપેક્ષા પર સુનામી ફરી વળી. શિયાળાની પા પા પગલી થઈ રહી છે ત્યારે વાતાવરણમાં ભલે કોઈ ઝાકળ જોવા ન મળે. પણ ટેલિકોમક્ષેત્રે અનિશ્ચિતતાનું ગાઢ ધુમ્મસ છે. હવે ભાવ વધારો કરીને કંપનીઓ ખોટની ખાડીમાંથી કેટલા સમયમાંથી બાહર આવે છે એ જોવાનું છે. આ સ્પર્ધામાં સરવાળે સલાડની જેમ કપાવવાનો તો કસ્ટમર જ છે. કસ્ટ કરીને મર. આર્થિક શક્તિનું સામર્થ્ય ભલે કંપનીઓ પાસે રહે પણ ખોટની ખીણ ખૂબ ઊંડી છે. ગ્રાહક જેની પાસે મર્યાદિત હક છે તે. તેથી એમના ખિસ્સામાંથી વધુ રકમ સરકવાની છે. પરંતુ, જ્યારે જીઓ માર્કેટમાં 'ફ્રી'માં આવ્યું ત્યારે જ નક્કી હતું કે, ભાવ એવી રીતે લાગુ થશે કે, કાર્ડ ફેંકી પણ નહીં શકાય અને રાખી પણ નહીં શકાય. કારણ કે, આદત સે મજબુર. વાઈફાઈ પ્રોવાઈડ કરતા સર્વિસ પ્રોવાઈડર્સ મોહાનગરોમાં સફળ છે. પણ નાના શહેરોમાં સંતોષની ટકાવારી સિંગલ ડિજિટમાં છે. કારણ કે, સ્કિમ, ઓફર્સ, સર્વિસ અને સબસ્ક્રાઈબર્સ જે મહાનગરમાં મળે છે એ નાના શહેરોમાં નથી. કારણ કે, બ્રાંચ ઓફિસ સુધી કોઈ સ્કિમ આવતી જ નથી. એટલે વધુ પૈસા ચૂકવીને પણ ગ્રાહકને સંતોષ તો નથી જ. દા.ત. અમદાવાદમાં નવા વાઈફાઈ ક્નેક્શનમાં ફાયબર ઓપ્ટિક આવી ગયા પણ રાજકોટ-જામનગર જેવા શહેરમાં ફાયબર ઓપ્ટિક કેબલ માટે ચાર્જિસ વસુલાય છે. એક સમયે જ્યારે ભારતમાં મોબાઈલ ફોનની ઈન્કમિંગ સુવિધા ઉપર પણ ચાર્જ વસુલાતો હવે રીચાર્જ રકમ વધારી દેવામાં આવી છે. કેટલો મોટો કોન્ટ્રાસ.! દુનિયાના બીજા દેશમાં ટેલિકોમ રેટ સસ્તા છે અને ભારતમાં ભાવ વધારો ચાલે છે. મંદી નથી એનો બેસ્ટ પુરાવો. દરરોજ રીચાર્જ તો થાય જ છે.

દુનિયાની કોઈ પણ ફ્રી સર્વિસની વેલિડિટી નિશ્ચિત હોય છે. સમગ્ર ભારતમાં 1.2 અબજથી પણ વઘારે મોબાઈફોન ધારકો છે. નવા ગ્રાહક થવાનો રેશિયો ઓછો થઈ રહ્યો છે. એવામાં કંપનીઓ પાસે એકમાત્ર સ્કિમ હતી કે, તેઓ ઓછામાં ઓછા રીચાર્જ રેટ આપીને ખોબો ભરાય એટલી અઢળક સુવિધા મફત આપે. જેથી અન્ય કંપનીઓના ગ્રાહકો પોર્ટેબિલિટીના માધ્યમથી પોતાનામાં શિફ્ટ થાય. છેલ્લા ત્રણ વર્ષમાં પોર્ટેબિલિટી કરાવનાર ગ્રાહકોની ટકાવારી નોંધપાત્ર રીતે વધી છે. માત્ર અમદાવાદમાં જ આ ટકાવારી 80 ટકા સુધી પહોંચી છે. જેનું પરિણામ એ આવ્યું કે, ફદિયા ફોરમની માફક ઉડ્યા અને કર્મચારીઓ ફાફડા ગાંઠિયાની માફક લાંબા થઈ ગયા. ટૂંકમાં અસ્તિવ ટકાવવી રાખવા કરો યા મરો જેવી સ્થિતિ સામે આવી. કંપનીઓએ આસમાની કિંમત પર ઈન્ટરનેટ સર્વિસ માટેના સ્પેક્ટ્રમ ખરીદેલા હોય છે. હવે સમયે એવો છે કે, સરકારે પણ પોતાની ટેલિકોમ પોલીસીની સ્પષ્ટતા કરવી પડે. કારણ કે, દેશ સ્પેક્ટ્રમ કૌભાંડનો સાક્ષી છે. 4G બાદ હવે 5G સર્વિસ શરુ થવાની છે. જ્યાં વાત કરવા માટે શેરીમાં જવું પડે ત્યાં વધુ એક વિશાળ પરપોટો ડોકિંયુ કરવાની તૈયારીમાં છે. માર્કેટમાં હકીકતે મંદીનો માહોલ છે ત્યારે હવે ટેલિકોમ કંપનીઓ કિંમત વધારવાના મૂડમાં છે. આર્થિક ક્ષેત્રે એક એક પગલું સમજી વિચારીને ભરવું પડે. કારણ કે, આ એક બેવડી અસર જેવું ફિલ્ડ છે. દરેક જગ્યાએ થોડી થોડી અસર તો થાય જ. હરિફાઈ હોવા છતા ટેલિકોમ સર્વિસ ગુણવત્તાની દ્રષ્ટિએ કંગાળ છે. કોલ ડ્રોપની સમસ્યા પર કોઈ ઉકેલનું પુર્ણ વિરામ લાગ્યું નથી. કંપની દર વધાવાની સાથે કોઈ ગુણવત્તા સુધારશે ખરા? લોકો પૈસા આપવા માટે મજબુર છે પણ બેસ્ટ સર્વિસ માટે કોઈ ઉકેલ હોવો જોઈએ.

અર્થતંત્રમાં સુસ્તીનું હવામાન હોવા છતાં નાણામંત્રી કંપનીઓને રાહત આપવાની વાત કરે છે. સ્પેક્ટ્રમની હરાજી માટે સરકારે બે વર્ષ સુધી બ્રેક મારી દીધી છે. પરંતુ, કંપનીઓએ સરકારે કરેલા આદેશનું પાલન કરી પૈસા તો ભરવા જ પડશે. ટેલિકોમ સેક્ટર પર રુ. 7.88 લાખ કરોડ રુપિયાનું દેવું છે. હજુ પણ રોમિંગને લઈને ગ્રાહકોને સંતોષ નથી. ટેલિકોમ કંપની પર લાગેલી પેનલ્ટી પણ ભારે છે. જેની સામે સરકાર કોઈ નમતું જોખવાની તૈયારીમાં નથી. આમ પણ દેશમાં વસુલવા માટેના માધ્યમો અનેક છે પણ આવકના સાધનો લિમિટેડ છે. પેમેંટ લેવા માટે રાહ જોવી પડે છે, જ્યારે ચૂકવવા માટે તો એપ્લિકેશનની ભરમાર છે. આવી સ્થિતિમાં કોઈ કંપનીને તાળું લાગી જાય તો નવાઈની વાત નહીં. નાણામંત્રી સીતારામણ નથી ઈચ્છતા કે, કોઈ કંપનીઓ બંધ થાય. કારણ કે વિદેશી કંપનીઓને દેશમાંથી લોક લાગે તો આબરુના ધજાગરા થાય. કારણ કે, વડા પ્રધાન મોદી પરદેશમાંથી દેશમાં પૈસા રોકવા માટે હાંકલ કરી રહ્યા છે. આવી સ્થિતિએ ખખડધજ સંજોગમાંથી સુધારાનો માર્ગ એ રીતે ધમધમવો જોઈએ જેથી દરેક સર્વિસ ગુણવત્તા યુક્ત  મળી રહે.

આઉટ ઓફ ધ બોક્સ
સૌરાષ્ટ્રના ઐતિહાસિક સ્થાપત્યોને ખાનગીકરણનો સ્પર્શ આપવામાં આવે તો ફિલ્મ ઉદ્યોગની અનેક ફિલ્મનું શુટિંગ ગુજરાતમાં થઈ શકે. રોજગારી સર્જનનો એક માર્ગ વિકસી શકે.

લિટરેચર ફેસ્ટિવલઃ ઈવેન્ટ ઉત્સવમાં ફેરવાઈ ગઈ

લિટરેચર ફેસ્ટિવલઃ ઈવેન્ટ ઉત્સવમાં ફેરવાઈ ગઈ

થોડા દિવસ પહેલા એક નેશનલ ચેનલે હિન્દીનો સાહિત્ય ઉત્સવ ધામધૂમથી ઉજવ્યો. બ્રેકિંગ ન્યૂઝમાં થોડા સમય માટે બ્રેક મારીને લોકો કલ્પનાની નદીમાં શબ્દોના સથવારે વિહાર કરવા લાગ્યા હતા. સૌથી ખાસ વાત એ છે કે, આવા ઉત્સવમાં સૌથી વધારે દેશનો યુવાવર્ગ જોડાયો હતો. નવી પેઢી કંઈ છાપા-થોથા વાંચતી નથી એવો દાવો કરનારા માટે આ ઘટના એક ઉદાહરણ છે. ગમે તે વાચવું એના કરતા જે ગમે છે એ પૂરેપુરું વાંચવું આ વાતમાં એક નવો નિશ્ચિત યંગસ્ટર માને છે. જયપુર ફેસ્ટિવલ શરુ થવાને ગણતરીના દિવસો બાકી છે. બીજી તરફ અમદાવાદમાં સાહિત્યનો શંભુમેળો અને અનેક પ્રકાશકોનો પુસ્તક મેળો શરુ થઈ ચૂક્યો છે. અગાઉ સાહિત્ય એક નિશ્ચિત વર્ગ પૂરતું સિમિત હતું. પણ નવી પેઢીએ આ ક્ષેત્રે પોતાની કૃતિ પર વાહ વાહ મેળવીને ટેસ્ટ અને નેસ્ટ બંને બદલી નાંખ્યા. કલ્પનાને શબ્દો આપવા એટલે જ સાહિત્ય નહીં. પણ સત્ય ઘટનાઓને એના મૂળ કે હકિકત બદલ્યા વગર લખવું એ પણ કળા છે. કારણ કે કોઈ પણ ક્ષેત્રમાં પરિવર્તન એ જીવંત હોવાની નિશાની છે. ટૂંકો ઈતિહાસ અને લાંબુ ભવિષ્ય આલેખવા માટે પણ અધ્યયન જોઈએ. કોઈ પણ સર્જન કે સર્જકને પુરસ્કાર મળ્યો જ હોય છે. જેને ન મળ્યો હોય એ મેળવવાના પ્રયત્નોમાં હોય છે. કંઈ ખોટું નથી પણ પુરસ્કારે સાહિત્ય ક્ષેત્રે પણ વિવાદનો વંટોળ ઊભો કર્યો છે એના પણ દેશમાં પુરાવાઓ છે. યાદ કરો એ ઘટના જ્યારે મુન્નવર રાણા એક પ્રતિષ્ઠિત ન્યૂઝ ચેનલના ટેબલ પર પોતાના એવોર્ડ મૂકીને આવ્યા હતા. સોશિયલ મીડિયા પર થતી કવિઓની મજાકને લઈને મામલો ગરમાયો હતો. એક્સિડન્ટલ પ્રાઈમ મિનિસ્ટર. આ ફિલ્મ નહીં જોવાઈ હોય એટલી વંચાય ચૂકી છે. કારણ કે વિવાદના વાવાઝોડામાં ફંગોળાઈ ગઈ હતી.

લિટરેચર ફેસ્ટિવલ એટલે શૃંગાર, વીર, શાંત, રૌદ્ર, ભયાનક અને હાસ્ય રસનું મિલન સ્થળ. આ તમામ ફ્લેવરના નિષ્ણાંતોને બોલાવીને આયોજકો વાર્તાલાપ કરાવે અને લોકો રસપાન કરે. પણ સમયના સેકન્ડ કાંટે બદલતી દુનિયામાં હવે સાહિત્ય સંપત્તિ સર્જન સુધી પહોંચી ગયું છે. મરીઝ પાસે પોતાની ગઝલ વેચવા સિવાય કોઈ વિકલ્પ ન હતો. એ સમયે એમના જીવનમાં. પણ આજે સર્જકોના સંપત્તિ તૃષ્ટિગુણ દરિયાની ઊંડાઈ કરતા પણ વધું ઊંડા બન્યા છે. સર્જક પેટ ભરવા માટે સર્જન કરે છે. એ સારી વાત છે પણ સર્જન કરવા માટે ગમે તેવું કરે એ તો યોગ્ય નથી. ગામને હવા ભરીને ખિસ્સા ભરનારાઓની એક આખી લોબી આ ક્ષેત્ર સક્રિય થઈ છે. આપણે ત્યાં કેવા અને કેટલા લેખકો છે એ તમામને દરેકની ખબર જ છે. શું ખૂંટે છે એની ચર્ચાઓ દાયકાઓથી ચાલતી આવી છે. આ બધા વચ્ચે એક એવી પણ મસ્ત પેનલ છે જે પ્રિન્ટિગની મોહતાજ નથી. ઓનલાઈન પ્લેટફોર્મ પર એમનો ચાહક વર્ગ બહોળો છે. આમ પણ કોણ વાંચે છે એના કરતા અભિવ્યક્તિની નિજાનંદ વૃતિથી આ પ્રવૃતિ થવી જોઈએ એવું હું સ્પષ્ટ માનું છું. આ પ્રકારની ઈવેન્ટ હવે ઉત્સવમાં ફેરવાય ગઈ છે. જેના કારણે દિમાંગને શીર્ષાસન કરાવીને, કોઈ ચોપડીમાંથી નહીં પણ ખોપડીમાંથી રચના કરનારાઓના અચ્છે દિન આવ્યા છે. પ્રતિષ્ઠિત ચહેરાઓની આખી ટીમ જે રીતે આવા ઉત્સવોને જીવંત કરે છે એમ નવા ચહેરાઓ આવી પ્રવૃતિને ખરા અર્થમાં પ્રોત્સાહિત કરે છે એને પણ વાસ્તવિક સ્ટેજ મળવું જોઈએ. બ્લોગર, સ્લોગન રાઈટર્સ, જિંગલ રાઈટર્સ અને ફીચર્સ સ્ટોરી રાઈટર્સને પણ લોકો ઓળખે એ જરુરી છે. પૈસા કે પ્રસિદ્ધિ માટે નહીં પણ પોતાનામાં પ્રેમ રસ ઉમેરવા માટે. ચાહક વર્ગ ઊભો કરવા નહીં પણ ચોઈસના વેરિએશન માટે. સર્જકોને આ પ્રકારના ઉત્સવે સ્ટાર બનાવી દીધા છે. પણ દર વર્ષે એક નવી ટીમને સ્ટેજ મળે એવા પણ પ્રયાસો જરુરી છે. એમાં બોલિવૂડના નિર્માતાઓ, વાર્તાલાપ, પ્રશ્ન-જવાબ અને કવિ સંમેલન જેવી ઈવેન્ટથી આખા દિવસનું સાહિત્ય ભાથુ શેડ્યુલ થઈ જાય છે.

વ્યક્તિને બ્રાંડ બનાવવા કરતા ક્ષેત્રની કૃતિઓને આઈકોન બનાવવામાં આવે તો સર્જક આપમેળે યાદ રહી જાય. અનેક વખત એવું બન્યું છે કે, ફેસ્ટિવલમાં ભોપાળું થયું હોય. હાઈપ ઊભી કર્યા બાદ હોબાળો મચી ગયો હોય, ચકલી નાની ને ફૈડકો મોટો, શિસ્ત સાઈડમાં રહી જાય અને સેલિબ્રિટી હોવાનો ભપકો ઊભો થાય. સ્ટોલની મારામારી અને લોકેશન માટે ઈન્વેનશનના ભુક્કા બોલી જાય. લો પ્રોફાઈલ રહેવું જોઈએ એવું લખનારા કે બોલનારા ગ્રાઉન્ડ રિયાલિટીમાંથી જરુર આવે છે. પણ કેવી રીતે આ વિષય કે ક્ષેત્રને નવા આયામ નવા ચહેરા થકી આપી શકાય એની ફ્રી ટિપ્સ ભાગ્યે જ કોઈ આપે છે. મોટા ભાગે તો કેમ શરુઆત કરીને પ્રિન્ટ સુધી પહોંચી શકાય એની વાત જ નથી કરતું. કારણ કે દુકાન બંધ થઈ જવાની બીક અંદર આટા મારતી જ હોય છે. નીડર હોવાનો ડંકો માત્ર શબ્દો થકી જ વ્યક્ત થાય. પણ ચાર નવા માણસોને તૈયાર કરીને ટીમવર્કની તો ગટરગંગા વહાવી દે. આ વસ્તુઓ થયેલી છે અને એક દિવસના રીચાર્જની જેમ સુકાઈ પણ ગઈ છે. આવા કાર્યક્રમોથી સાહિત્યના વિષયોના અનેક દ્વાર ખુલ્યા છે એ પણ હકીકત છે. ટેન્ટવાળાથી લઈને માઈક વાળા સુધીના લોકોને પબ્લિકના પૈસે રોકડું કામ આપ્યું છે. રોયલ્ટી જુદી. આ જ સમયની કે ઉત્સવની સમાંતર હોટેલવાળાઓ કમાયા છે. સારી વાત છે હર તરફ રોજગારી રોજગારી. સૌથી મોટું ધ્યાનાર્ષણ આવા સંચાલનો મોટા ભાગે ખાનગી રેડિયો ચેનલના જાણીતા ચહેરાઓના માથે જ હોય છે.

          કામના અર્થે ફોન પણ ન ઉપાડનારા આ ચહેરા પબ્લિકમાં જઈને સેલ્ફિ પડાવી પોતે જમીન સાથે જોડાયેલા હોવાના પરાણે પુરાવાઓ આપે. પાછો આ લોકોને ચાહક વર્ગ પણ જબરો હોય. આનંદની આ પ્રવૃતિઓમાં આજીવિકાની પ્રોફાઈલ ધીમે ધીમે મજબુત થઈ રહી છે. એમાં કંઈ વાંધો નથી. પણ ચાલેલા અને લોકપ્રિય જ વ્યક્તિઓનું સ્થાન વારંવાર આવે તો નવાને પણ ચાન્સ જરુરી છે. જોકે, આ માટે દિલ્હીમાં એક સમયે થયેલા ફેસ્ટિવલના કોનસેપ્ટને ફોલો કરવો જોઈએ. જેમાં નવા લોકોને સન્માન પુરસ્કાર અને મંચશેર. જેમાં કેમ બોલવું અને કેવું બોલવું એની તાલિમ અપાય છે. જેથી તે આગળ સર્જન કરવા પ્રેરાય. પછી એનું ખિસ્સું ભરાય છે. આપણે ત્યાં સ્થિતિ શું છે એ ખ્યાલ જ છે. ગજવું પહેલા પછી ભલેને સર્જન ગજા બાહરનું હોય. પહેલા સાહિત્ય મંદિર પૂરતું હતું, પછી રાજવી દરબારોમાં આવ્યું, પછી ફિલ્મ કંટેન્ટ બન્યા અને હવે ફેસ્ટિવલમાં બદલ્યા. આ ક્ષેત્રની બજાર જ બ્રાંડ બની ગઈ. પ્રકાશકો આઈકોન થયા. હવે મૂળ વાત છે રુપિયાની. તો એક એક સેશનના હજારો લાખો રુપિયા લેવામાં આવતા હોય છે. સેલિબ્રિટી થયા એટલે સર્જક ઓછા લાકડે ન જ બળે. હવે એક તરફ લૉ પ્રોફાઈલ અને બીજી બાજું આવું. હકીકતે તો આવું કામ નજીવી રકમથી કરવું જોઈએ. વધુ આર્થિક ફાયદો નવાને દેવો જોઈએ.

સેલિબ્રિટી વીડિયોઃ અનોખા અખતરા કરી જાય છે બેસ્ટ અપીલ

સેલિબ્રિટી વીડિયોઃ અનોખા અખતરા કરી જાય છે બેસ્ટ અપીલ

ફિલ્મ જગતની સેલિબ્રિટી શું કરે અને કેવું કરે છે તેના પર સૌની નજર હોય છે. એ પછી તૈમુરનો નવો ફોટો હોય કે રામ મંદિર પર આપવામાં આવેલી તીખી પ્રતિક્રિયા. દીપિકા પદુકોણથી લઈને ડેઝી શાહ સુધી, દીલિપ કુમારથી લઈને દિલજીત દોસાંજ સુધી સૌ કોઈ રીલ લાઈફ સિવાય પોતાની પસંદ-નાપસંદ અંગે સમયાંતરે કોઈ પ્લેટફોર્મ પરથી પોતાની વાત કહેતા હોય છે. કાશ્મીરમાંથી 370ની કલમ દૂર થયા બાદ ફિલ્મ ક્ષેત્રના અનેક કલાકારોએ પોતાના દ્રષ્ટિકોણને શબ્દો આપ્યા હતા. ઓનલાઈન માધ્યમની ડિજિટલ દુનિયામાં સમયાંતરે અનેક સેલિબ્રિટીઓના કેટલાક વીડિયોએ લોકોને સીધી અપીલ કરી છે. દીપિકાના માય સ્પેસ વીડિયોએ સિંગલ વુમન માટે એક આખો માહોલ ઊભો કર્યો હતો. એ વખતે ઘણી યુવતીઓએ હેશટેગ સાથે પોતાની ફેસબુક વોલ પર અભિવ્યક્તિ ઠાલવી હતી. આ વીડિયો અમુક યુવતીઓના સ્ટેટસ ઉપર પણ રહ્યો. તાજેતરમાં સુપર ટેલેન્ટેડ એક્ટર આયુષ્માન ખુરાનાનો જેન્ટમેન વીડિયો જાહેર થયો છે. આ વીડિયો પણ અનેક કહેવાતા 'જેન્ટલમેન' નું સ્ટેટસ બન્યો છે. વીડિયો સારો છે. બેસ્ટ છે, શ્રેષ્ઠ છે. જેમાં ખરા મર્દનો ટેસ્ટ છે.

       એક એવો સમય હતો જ્યારે અમિતાભ   બચ્ચનની ફિલ્મ મર્દનો ડાયલોગ 'મર્દ કો કભી દર્દ નહીં   હોતા' અનેક યુવાનોનો ફેવરિટ હતો. એવામાં ડૉક્ટર   સામે કેટલાક ખમતીધરો કહેતા કે 'મર્દ કો કભી દર્દ   નહીં  હોતા'. પણ ભાઈ દર્દ નહીં થાય એવું કહીશ તો   પેલો સારવાર શાની કરશે. વુમન એમ્પાવરમેન્ટની   પીપુડી વગાડતા કેટલાક નામી લોકોનો આખો સમુહ   'માય સ્પેસ'ની તરફેણ કરતો હતો. દરેક વ્યક્તિને પોતાની સ્પેસ મળવી જોઈએ. સારી વાત છે. પણ પોતાની સ્પેસમાં કોઈને ગેસ થઈ જાય એવી સમસ્યા તો ન જ થવી જોઈએ ને..! મર્દના ડાયલોગ પર સમાજની વિચારાધારા સેટ થયેલી. છોકરો રડે તો કહેવાય કે, બાયલો છે. પણ બોસ એને પણ દિલ છે એટલે હાર્ટમાં દુખે છે. બેક પેઈન કરતા અંદરથી થતા ચેસ્ટ પેઈનને સમજનારા જુજ હોય છે. સ્વીકારનારાઓની વાત તો પછી. એવામાં આયુષ્માન ખુરાનાના જેન્ટલમેન વીડિયોએ મસ્ત અપીલ કરી. કુલ હું પર ફૂલ નહીં હું. બિન્દાસ્ત દેખાતો બોય મુર્ખ ન હોય. મસ્તીની મોજની સાથે એને પણ એક રસ્તાની ખોજ હોય છે. જે રીતે વિદ્યા બાલનની સાડીથી યુવતીઓની ફેશનનો ટ્રેન્ડ બદલ્યો એમ 'જેન્ટલમેન'ની આયુષ્માનની સ્પીચથી પુરુષની દીર્ધદ્રષ્ટિનું બેસ્ટ પ્રેઝન્ટેશન સામે આવ્યું. જે દરેક પુરુષની હકીકત છે. વોઈસ ઓફ એવરી બોય'સ હાર્ટ. સૌથી વધુ સેલિબ્રિટીઓની જે વાત ફોલો થાય છે એ છે એમના ડાયેટ પ્લાન. બીજા નંબરે ફેશન. યુટ્યુબ પર અક્ષક કુમારની ફીટનેસનો વીડિયો એના જ અવાજમાં ફરે છે. જે લાખો વખત પ્લે થઈ ચૂક્યો છે. કેસરીના મેકિંગ વખતેનો વીડિયોમાંથી સત્ય ઘટનાની વાત જાણવા મળી.

રીતિક રોશનના અનેક ડાન્સ વીડિયો તેના ડાન્સિગ કોચ સાથે છે. જે ઢંગધડા વગર ટાટિયા ઉલારનારાઓ માટે બેઝિક્સ છે. આલિયા ભટ્ટે પોતાના અવાજમાં ગાયેલું ગીત 'ઈક કુડી જિદા નામ મહોબ્બત' અનેક યુવતીઓનું ફેવરિટ હોવાનું. આ ટેલેન્ટ જોવા માટે ટિકટોક કરવું પડે. પ્રરેણાસ્ત્રોત બનતા સેલિબ્રિટીઓને યુવાનો આંખો બંધ કરીને ફોલો કરે છે. સારી વાત છે. આવું જીવનમાં કંઈક હોવું જોઈએ. જે સેલ્ફને સેલ્ફિમાંથી જોવા કરતા બંધ આંખોથી જોતા શીખવાડે. પોતાની એક અલગ અદાકારીથી ચર્ચામાં રહેતા નવાઝુદ્દિન સિદ્દકીને સાંભળજો. જેના વીડિયોનું નામ છે 'સ્ટ્રગલ'. ચાર મિનિટના આ વીડિયોમાં છેલ્લી એક મિનિટમાં આત્મા તાળી પાડી ઊઠશે. સ્ટ્રોગલી રિકમન્ડ. કિંગ ખાનનો રોમાન્સ કોને ન ગમે. ભલભલો ઢાંઢો બે હાથ ખોલી બંધ આંખથી કોલેજ કાળની કન્યાને યાદ કરવા માંડે. શાહરુખ ખાને 'સર્કસ' સીરિયલમાં કામ કરેલું આ તો સૌ જાણે છે. પણ આ ભાઈ વાંચવાના એટલો શોખીન છે કે, એના ઘરમાં બોલીવૂડના કલાકારો પૈકી સૌથી વધારે ચોપડીઓ અને થોથા એમના ઘરે છે. 'ડ્રીમ્સ ક્લોઝ યોર આઈસ્' ભૂલ્યા વગર જોઈલો. આ બંદાએ પોતાની સમજનું કી ફીચર આપી દીધું છે. આ યાદીમાં માત્ર ફિલ્મી કલાકારો જ નથી. કેપ્ટન કુલ ધોની પણ છે. ઈન્ડિયન યુથના ફોરમમાં ધોનીએ આપેલી કાબીલે દાદ સ્પીચ ટ્રાફિકની જેમ બ્લોક થયેલી વિચારધારાને વરસાદ બાદ વહેતા ઝરણા જેવો વેગ આપી જાય છે.

        'ઈંસ્પાયરેશન અમિતાભ' શબ્દ યુટ્યુબ પર નાંખજો. બિગ બીના જીવનમાં આવેલી પછડાટમાંથી એ શું શીખ્યા એ પુરાવા સાથે ઉદાહરણ આપીને પોતાના મસ્ત વોઈસમાં કહેશે. મીડિયા રીપોર્ટના સહારે અનેક વસ્તુઓ ખોટી સાચી-રીતે ફરતી હોય છે. પણ વ્યક્તિ પોતે જ પોતાની કઠણાઈઓની કડવી વાત ક્રિસ્પી થયેલી લાઈફમાં કહે ત્યારે માત્ર સારું જ નહીં પણ અપનાવવા જેવું લાગે. હોવું જોઈએ આવું. સડેલા સિદ્ધાંતો અને દર વર્ષે તોડવા માટે લેવાતા રીઝોલ્યુશન કરતા આ તમામ લોકોની સ્પીચની એક લાઈન અસર થઈ જાય તો લાઈફલાઈન વસંતમાં ખીલેલા અને કુદરતી રસ્તે રીતે ખરી પડેલા વનમાર્ગ જેવી થઈ જાય. જેમાં શાંતિ અને સુગંધ બંને માણવા મળે. એ પણ વ્યક્તિગત. નો પાર્ટનરશીપ. કહેવાનો અર્થ ચાન્સ માટે હવાતીયા મારવા કરતા ચેન્જ માટે કદમતાલ કરવામાં એક મજા છે. બસ શરુ કરવામાં હિમાલય ચડવા જેવી હિંમત જોઈએ.

આઉટ ઓફ ધ બોક્સ

ગમતુ કામ કરો અથવા કામને ગમતું કરો. ફિલ્મ 'શોલે' પહેલા અમજદ ખાને કુલ 25 ફિલ્મો કરેલી પણ 'શોલે'થી ફિલ્મજગતના બેસ્ટ વિલનનું ટેગ મળ્યું. કિતને આદમી થે સામાન્ય વાક્ય છે પણ જ્યારે એ બોલે ત્યારે ડાયલોગ બની જાય.

અયોધ્યાનો નવો અધ્યાયઃ મંદિર યહા મસ્જીદ યહા

અયોધ્યાનો નવો અધ્યાયઃ મંદિર યહા મસ્જીદ યહા

આઠ નવેમ્બર નોટબંધીને કારણે સૌને યાદ રહેશે પણ એના પાક્કા ત્રણ વર્ષ બાદ 9 નવેમ્બરને અનોખી રીતે દેશવાસીઓ યાદ રાખશે. કારણ કે, આ દિવસે 200 વર્ષથી વિવાદીત રામજન્મ ભૂમિનો ચૂકાદો ભારતની સુપ્રીમ કોર્ટે આપી દીધો. ક્ષણ એવી રીતે સાચવી લેવામાં આવી કે, ન જીત ન હાર. નિર્ણયને સ્વીકારીને સહર્ષ શુભ સંકેત આપવામાં આવ્યો. આ ઉપરાંત અયોધ્યામાં થયેલા હિંદુ-મુસ્લિમોના કોમી ઝઘડાઓ ઉપર પણ કાયમી વિરામ મૂકાઈ ગયું. સૌથી ખાસ વાત એ છે કે, હાર્ટબ્રેક કરી દેતા હાલાતમાં રજાના દિવસે ચૂકાદો જાહેર કરવામાં આવ્યો. પોલીસ ડીજીપી સાથે નક્કી કરીને આ દિવસની પસંદી કરવામાં આવી હતી. કોણ સાચું અને ખોટું એની ચર્ચા દિવસભર ટીવી ચેનલ્સ પર ચાલતી હતી. પોલીસથી લઈને પોલિટિક્સ સુધી, ફિલ્મી હસ્તીઓથી લઈને ફોરેનમાં રહેલા પ્રેસિડેન્ટ સુધી સૌ કોઈની નજર દેશની સુપ્રીમ કોર્ટ પર હતી. વિદેશી મીડિયાએ પણ નોંધ લેવી પડે એવો મોટો આ ચૂકાદો અનેક લોકોએ સ્વીકાર્યો. દેશની વડી અદાલતને સેલ્યુટ કર્યું.

જાણીને નવાઈ લાગશે કે, ભારતના કાયદાકીય ઈતિહાસનો સૌથી લાંબો ચાલનારો બીજો કેસ હતો. સતત 40 દિવસ સુધી કોર્ટ પ્રોસેસ યથાવત રહી અને અંતે ચૂકાદો તો અનામત જ રહ્યો. જેનો નિકાલ 9.11.2019ના દિવસે થયો. કેશવાનંદ ભારતી કેસમાં કોર્ટે સતત 68 દિવસ સુધી કોર્ટ પ્રોસિજર કરી હતી. એ પણ હકીકત છે કે, અલ્હાબાદ કોર્ટે આપેલા ચૂકાદાને સુપ્રીમમાં પડકારવામાં આવ્યો હતો. અલ્હાબાદ કોર્ટે આદેશ આપ્યો હતો કે, જમીનને સરખા ભાગે વહેચી દેવામાં આવે. આ દિવસ બીજી અન્ય એક ઘટનાના સંદર્ભમાં યાદ રાખવામાં આવશે. પાર્કિગ જેવા સામાન્ય મુદ્દાઓ પર બાખડેલા દેશના વકીલ અને પોલીસના ઝઘડાનો અંત આવ્યો હતો. જોકે, આ માટે આગલા દિવસે એટલે કે, આઠ નવેમ્બરન રોજ નિર્ણય લેવાઈ ચૂક્યા હતા. આ પણ ઈતિહાસની અનોખી ઘટના કહી શકાય કે, દેશની પોલીસ વિરોધ કરવા માટે રસ્તે ઊતરી. હવે દરેક રાજ્યમાં પોલીસની છાપ કેવી અને કેવડી છે એ તો સૌ પ્રજા જાણે જ છે. પણ કોલર ઊંચા કરીને ફરતા ખાખી ધારીઓનું આ ઘટનાએ પાણી ઊતારી દીધું. પોલીસ ક્યારે રસ્તે ઊતરીને વિરોધ ન કરે. આ વસ્તુ થઈ ગઈ. અયોધ્યાની ઘટના અંગેની અનેક ફેક્ટ ફાઈલ્સ છે. પણ 11 એવા મુદ્દાઓ રહ્યા છે જેમાં હિંદુ અને મુસ્લિમ બંને પક્ષકારો લડી લેવાના મૂડમાં હતા. જ્યાં પ્રભૂ રામની જન્મભૂમિ છે ત્યાં મુસ્લિમોનું એવું માનવું છે કે, તે પવિત્ર સ્થળ મક્કા છે. હવે હિંદુ અને મુસ્લિમ બંનેનું પવિત્ર સ્થળ અંતે એક લાંબાગાળા પછી કાયદાથી એકતા લાવી શક્યું. ઈંગ્લીશ વેપારી વિલિયમ ફિંગે પોતાની ટ્રાવેલ બુકમાં લખ્યું હતું કે, 1608થી લઈને 1611 વચ્ચે ભારતની યાત્રા વખતે અયોધ્યામાં એક કિલ્લો હતો. જેમાં રામનો જન્મ થયો હતો. પુરાતત્વ વિભાગે પણ એવા પુરાવાઓ આપેલા છે કે, ત્યાં એક સમયે રામ મંદિર હતું. એટલે ઈતિહાસની કેડીએ અસ્તિત્વ છે. કિલ્લાનો સમગ્ર ઢાંચો વાસ્તુકલાનો એક શ્રેષ્ઠ નમૂનો હતો. ઈસ્લામિક કલાકૃતિમાં ફૂલનો ઉપયોગ થાય છે. તાજમાં પણ ફૂલની આકૃતિ ધરાવતી કલા-કોતરણી છે. પણ અહીંના કિલ્લામાંથી કમળની કૃતિઓ મળી આવી હતી. કમળને હિંદુ ધર્મમાં પવિત્ર માનવામાં આવે છે. મુસ્લિમ ધર્મના નિષ્ણાંતો પણ એ સ્વીકારે કે, આવી કૃતિ મસ્જીદમાં હોવી સામાન્ય છે.

જે જમીન પર સૌથી વધુ વિવાદ થતો હતો એ જમીન પર વર્ષ 1934 બાદ મુસ્લિમોએ ક્યારેય નમાજ અદા કરી જ નથી. અલ્હાબાદ કોર્ટમાં સુનાવણી વખતે પણ આ વાતનો ઉલ્લેખ કરવામાં આવ્યો હતો. ત્યાર બાદ વર્ષ 1934થી 1949 સુધી માત્ર શુક્રવારના રોજ ત્યાં નમાજ અદા કરવામાં આવતી હતી. ત્યાર બાદ પૂજા યથાવત રહી પણ નમાજ અદા કરવાનું બંધ થઈ ગયું. આ પછી ત્યાં હિંદુઓએ ત્યાં મૂર્તિ રાખીને વિવાદને વેગ આપ્યો. 6 ડિસેમ્બર 1992ના રોજ બાબરી ધ્વંસની ઘટના ઈતિહાસના પાનાઓ પર હિંસક પ્રકરણ રુપે નોંધાયેલી છે. જેના છાંટા સ્વ.અરૂણ જેટલીથી લઈને અનેક મોટા નેતાઓને ઉડ્યા હતા. આપણે ત્યાં ચૂકાદો હોય કે, ચંદ્રયાનનું લૉચિંગ રાજકીય સ્પર્શ લાગતા વાર નથી લાગતી. સુપ્રીમ કોર્ટના આ ચૂકાદામાં પણ મતની ફેવરની ફૉર્મ્યૂલાની ચર્ચા થઈ રહી છે. જોકે, શાસન તો ભાજપ સરકારનું છે એ જરૂર લોકોને યાદ રહેશે. 'અયોધ્યા રીવિઝિટેડ' બુકના લેખક કિશોર કુનાલે એક લાંબા ઓબઝર્વેશન અને અધ્યયન બાદ આવી કેટલીય વાતો લખી છે. આવી કેટલીય સામ્યતાઓ પર પુરાવાઓ આધારિત લેખકે તમાચાઓ માર્યા છે. આ ઉપરાંત કેટલીક એવી શોકિંગ લાઈન્સ છે જેમાં લખ્યું છે કે, જે મસ્જીદ તોડી પાડવામાં આવી એ બાબરી મસ્જીદ હતી જ નહીં. પરંતુ, રાજકીય અખાડામાં બાબરીએ બળતામાં ઘી હોમવાનું કામ કર્યું. હવે તમે કહેશો કે આમા નવું શું છે? પણ નવું છે એ જ તો ન્યૂઝ છે. પણ વ્યુઝના વાવાઝોડામાં ન્યૂઝ સાઈડમાં રહી ગયા. સંધ અને વિહિપ બંનેએ આ બુક પર પોતાની વિશ્વસનીતા કહી છે. વધુ એક ફેક્ટ. આ બુકમાં સુપ્રીમ કોર્ટના ભૂતપૂર્વ જજ જે.બી.પટનાયકે પોતાની અભિવ્યક્તિ કરી છે. વિવાદ જમીન અને માલિકીનો થયો પણ અયોધ્યાના ઈતિહાસની પથારી ફરી ગઈ. સૌ કોઈ દાવા ઠોકનારાઓએ ઈતિહાસના નામે પોતાની પીપુડી વગાડી દીધી અને ઓરિજિનાલિટીની દઈ નાંખી. હવે અયોધ્યાના કોઈ ફોટાને બારીકાઈથી જોઈ લો. હેરિટેજ હાર્ટટચ કરી દેશે.

કહેવાનો અર્થ હિંદુ મુસ્લિમના ડખ્ખાઓનો બિલકુલ નથી. એક તરફ ડિજિટલ ઈન્ડિયા ડેવલપ્ડ ઈન્ડિયાની વાતો થઈ રહી છે. માઈન્ડ ફ્રી રહેવા કરતા કાસ્ટ ફ્રી રહેવામાં દેશની ભલાઈ છે. વિરોધ કરનારાઓ તો સુપ્રીમના ચૂકાદો પણ વિરોધ કરે છે. પણ દેશભક્તિ દેખાડવાની આ ક્ષણ હતી. વધુ એક ઘટનાને 360 ડીગ્રીથી જોઈએ તો વર્ષોથી જેના દર્શન દૂરથી કરવા પડતા એ ગુરુદ્વારામાં ઉજવણી થઈ. પાકિસ્તાનમાં આવેલા કરતારપુર કોરિડોરનું ભારતમાંથી વડાપ્રધાન મોદીએ ઉદ્ધાટન કર્યું. સંપ્રદાય કોઈ પણ હોય એ પણ છે તો પવિત્ર મંદિર જ. એનો પણ નવો અધ્યાય શરૂ થયો. વગર વિઝાએ દર્શન કરવા જતા યાત્રીઓને પાકિસ્તાન તરફથી પણ થોડી રાહત થઈ. સરવાળે 9.11નો દિવસ અમેરિકા માટે ભલે આસુંઓનો રહ્યો હોય પણ ભારત માટે આસ્થાની એકતાનો રહ્યો. કાયદાકીય એકતા કરતા સમજની સામ્યતા હોવી જરુરી છે. મઝહબ નહીં શીખાતા આપસ મૈ બૈર રખના. હવે જ્યાં કોઈ ભગવાને અંદરોઅંદર ડખા નથી કર્યા તો એના જ ફોલોઅર્સ શા માટે ઝઘડા કરે છે.? પાવરફૂલ પોલિટિકસમાં લીડર વોટ વિશે વિચારે છે. સ્વાભાવિક છે પણ દેશની અખંડિતતામાં તીરાડ ન પડે એવા પ્રયાસો દરેકના હોવા જોઈએ. રાજકીય માનસિકતાઓ 2014 પછી બદલાઈ છે. એમાં કોઈ બે મત નથી. હવે પ્લસ માઈનસ શું એ વ્યક્તિ-વ્યક્તિ પર છે. જૈસી જિસકી સોચ.

આઉટ ઓફ ધ બોક્સ
ઐતિહાસિક ફિલ્મોને વિવાદનું ટેગ લાગતા વાર નથી લાગતી. અર્જુન કપુરની ફિલ્મ 'પાનીપત' ઘણી બઘી રીતે રાજવી-મુગલ ઈતિહાસની વાત રજૂ કરે છે. આશા રાખીએ કેટલાક સત્યની સાચી ફિલ્મી  રજૂઆત થાય

સંઘની સલાહ અને ભાજપઃ તુ હા કર યા ના કર

સંઘની સલાહ અને ભાજપઃ તુ હા કર યા ના કર

નવા વર્ષની શરૂઆત મોદી સરકારમાં પીએમ નરેન્દ્ર મોદીના થાઈલેન્ડ પ્રવાસથી થઈ છે. કાયમી ધોરણે વિદેશમાં જઈને વ્યાપાર માટે રેડ કાર્પેટ પાથરતા વડાપ્રધાન મોદીએ થાઈલેન્ડમાં યોજાયેલા કાર્યક્રમમાં ફરી એક વખત ‘વ્યાપારી હિત’ને ચર્ચાનો મુદ્દો બનાવ્યો છે. જીએસટીના અમલ વખતે દેશભરમાંથી વેપારીઓએ અનેક પ્રકારને વિરોધ કર્યો. સરવાળે દૂધના ઊભરાની જેમ થયેલા દેખાવો પડી રહેલા ફૂગ્ગામાંથી હવા નીકળે એમ શમી ગયા. ભારતને માફક આવે એવી વ્યાપારી શરતો નહીં હોય ત્યાં સુધી ભારત કોઈ સમજૂતીમાં સમર્થન નહીં આપે અને જોડાશે પણ નહીં. એવું પીએમએ વિદેશની ધરતી પરથી સ્પષ્ટ કર્યું છે. રિજિયોજનલ કોમ્પ્રિહેન્સિવ ઈકોનોમિક પાર્ટનરશીપ 16 રાષ્ટ્રનું બનેલું ફ્રી ટ્રેડ ગ્રૂપ છે. હવે જો ભારત આવી કોઈ સમજૂતીમાં હકારો કરે તો ફાયદો પાડોશી દેશ ચીનને છે. એક તરફ દેશમાં ચીનની વસ્તુઓનો સિઝનલ બહિષ્કાર થાય છે. એવામાં જો મોદીજી આવું પગલું ભરે તો ટીકાને પાત્ર બને. પરંતુ, ધ્યાન ખેંચે એવી વાત એ પણ છે કે, આ વખતે સંઘની વાત માનીને મોદીએ વૈશ્વિક કક્ષઆએ નિર્ણય લીધો છે.

        દેશમાં આર્થિક સ્થિતિ ખાડામાંથી પસાર થતા વાહનની જેમ ડામડોળ છે એવામાં રોકાણ લાવવાની વાત થાય છે. એ પણ વિશ્વસ્તરે.જીએસટીએ દેશના જ વ્યાપારીઓની કમર ભાંગીને સરકારી કબાટ ભર્યો છે. આ પણ સ્ટેટ જીએસટી અને સેન્ટ્રલ જીએસટીના સમયાંતરે આવતા આંકડા સાબિતી પૂરે છે. બીજી તરફ આ વખતે પાછલા 70 વર્ષની સૌથી ફિક્કી દિવાળીમાંથી દેશવાસીઓ પસાર થયા. કારણ કે, આખર તારીખમાં દિવાળીએ પધરામણી કરી અને પગારની તારીખ નજીક હોવા છતાં ઊંધા દૂરબીનમાંથી દેખાતી હોય એવી ફીંલિગ્સ આવી. જ્યારે જ્યારે દેશમાં સંઘ ઘોષણા થઈ છે ત્યારે રાજકીય ચિત્રમાં સખળડખળ થઈ છે. સરકારે સ્પષ્ટતા કરવી પડે એવા હોબાળા થયેલા છે. બિહારની વિધાનસભા ચૂંટણી વખતે સંઘ સુપ્રીમોએ અનામતનો મુદ્દો બાફ્યો એમાં તો રાજ્યમાં કમળ ખીલ્યું નહીં. આ હકીકતથી સૌ કોઈ વાકેફ છે. મોદી સરકારના મોટા મંત્રીઓના મૂળીયા સંઘ વિચારધારાથી પ્રેરિત છે. જ્યારે પણ કોઈ નિર્ણયને લઈને ચર્ચા થાય છે ત્યારે મંત્રીઓ પોતાના જ પોર્ટફોલિયોને લઈને કોઈ નવો મુદ્દો ધરી દે છે.

વિશ્વસ્તરે વ્યાપારની વાત છે ત્યારે મોદીના અમેરિકાના પ્રવાસને પણ ભૂલી ન શકાય. વતનમાં વ્યાપારી પ્રવૃતિને પ્રોત્સાહન આપતા નેતાઓ જ્યારે પણ વાત કરે છે ત્યારે સારૂ તો લાગે છે. પણ નાના વેપારીઓને ત્યાં નડતા પ્રશ્નોની કોઈ કોર્પોરેટર પણ ચર્ચા કરતો નથી. મફતનો માલ પચાવવાની શક્તિનો પહેલો પિરિયડ એટલે કોર્પોરેટર્સ તંત્રમાં રહીને જ શીખે છે. વ્યાપારી વર્ગની સુરક્ષા, ટેક્સ સ્કિમ, સ્થાનિક તંત્રની યોજના, ચેકિંગ, રજીસ્ટ્રેશન વગેરે વગેરે જેવા અનેક પાસાઓ એક વેપાર પાછળ જોડાયેલા છે. મોલની ગ્લેમરસ દુનિયા પાછળ પાર્કિંગનો પ્રશ્ન ન દેખાતા રાક્ષસની જેમ મોટો થઈ રહ્યો છે. વ્યાપારી પ્રવૃતિને પ્રોત્સાન આપવામાં કંઈ ખોટું નથી. પણ જ્યાં ઘરના પેટે પાટા બાંધે અને બાહરના બીગ બોસ થઈને બેસે એવું વાતાવરણ છે. છેલ્લા કેટલાક સમયથી વિદેશ પ્રવાસ પાછળનો એજન્ડા સમસ્યા કરતા સંપત્તિવાન બનવા તરફ હોય એવું વધારે લાગે છે. એવામાં સંઘ જે તે મુદ્દાને વિકાસલક્ષી બનાવીને પરોક્ષ રીતે સરકારનું પ્રમોશન કરે છે. નાણું સ્વદેશમાં આવે એમાં કંઈ ખોટું નથી. પણ ડૉલર સામે રૂપિયાનું ધોવાણ થઈ જાય એ પણ યોગ્ય તો નથી જ. આર્થિક સ્થિતિ અંગે દશેરાના દિવસે સંઘ સુપ્રીમોએ પણ પોઝિટિવ વાઈબ્રેશન આપ્યા હતા. પણ એ વાત થોડા ઓછા અંશે કોઈ શાસકના ધ્યાને આવી. સ્વદેશી ઉત્પાદનને ફટકો ન પડે એ માટે નિર્ણય કોઈ રીતે ખોટો નથી. પરંતુ, જ્યાં દૈનિક નાણું પણ માંડ ભેગું થતું હોય ત્યાં ડૉલરના ચલણમાં ડમરું વેંચવાથી કોઈ ફાયદો નથી.

કોઈ પણ દેશના મોટા નેતાઓનો વિદેશ પ્રવાસ અનેક રીતે મહત્વ ધરાવે છે. માત્ર વ્યાપાર કે દ્નિપક્ષીય સંધી પૂરતું જ સિમિત નથી. ટેકનોલોજી, મેડિકલ, દવાઓ, આંતરમાળખાના પ્લાન્સ, સિસ્ટમ, યોજના, ટેક્સથી લઈને ટ્રેડ સુધીના ક્ષેત્રનો ફાયદો થાય એ મુલાકાત હિતકારી છે. બાકી નાના પાયાના ઉદ્યોગો મરવા પડ્યા હતા ત્યારે આવી કોઈ લવારી થઈ જ નહીં. દેશના જ નાણામંત્રી નિર્મલા સીતારમણે આર્થિક ગાડાને ગેરમાં નાંખવા કોર્પોરેટ ટેક્સ ધટાડ્યો. હવે રોકડું દનિયું કમાતા વેપારીઓને કોર્પોરેટ ટેક્સની કોઈ સીધી અસર થાય ખરા? દેશના જ અનેક મુદ્દાઓ પર રજકણ જેટલી બારિકાઈથી રીપોર્ટ તૈયાર કરવામાં આવે તો ભાજપ સરકારમાં થયેલી અનેક યોજનાઓમાં ખૂંટતી કડી મળી જાય. આ યોજનાઓની સ્થિતિ અંગે દેશની દરેક પ્રજા જાહેરાત કરતા વધારે જાણે છે. માર્કેટમાં જ્યાં પૈસા ફરશે જ નહીં તો કોઈ અર્થતંત્રને વેગ નથી મળવાનો.

આઉટ ઓફ ધ બોક્સ
મહારાષ્ટ્રમાં ચૂંટણી પરિણામ બાદ રાજકીય કોકડું જીએસટી જેવું ગુંચવાળા ભર્યું બની ગયું છે. સીએમ માટે ભાજપ અને શિવસેના બંને પાસે પોતાના જ હિતકારી નિવેદનો છે. મિશ્ર અર્થતંત્રની જેમ શાસન પ્રણાલીમાં પણ ઘણી ખીચડીઓથી વળી ગયેલી ધૂંચ ઘડીકમાં છૂટે એમ લાગતું નથી.

મંદીના ખાડામાં ફસાયું ઓટો સેક્ટર, અનેક ડિલર્સે માર્યા શો-રુમને તાળા

મંદીના ખાડામાં ફસાયું ઓટો સેક્ટર, અનેક ડિલર્સે માર્યા શો-રુમને તાળા

         કાયમ ટોપ ગેરમાં રહેતું ઓટો સેક્ટર જ્યારે આ વર્ષમાં પડી ભાંગ્યું ત્યારે બિઝનેસ ન્યૂઝની હેડલાઈન બની. પરંતુ, દેશના જુદા જુદા ભાગમાં કાર્યરત ઓટો સેક્ટર સાથે સંકળાયેલા યુનિટને તાળા લાગ્યા એ ભાગ્યે જ કોઈને ખ્યાલ હશે. મઘ્ય પ્રદેશમાં છેલ્લા બે મહિનામાં 31માંથી 8 ડિલરશીપ શૉરુમને બંધ કરવાનો વારો આવ્યો છે. આ શૉરુમ સાથે સંકળાયેલા 300 જેટલા કર્મચારીઓને છૂટા કરવાની નોબત આવી છે. કરોડો રુપિયા રડી આપતા આ ઉદ્યોગને સૌથી પહેલા ફટકો નોટબંધી અને જીએસટીએ માર્યો. ત્યાર બાદ ગાડીઓના રજીસ્ટ્રેશનમાં આવેલી ઓટે અનેક ઉત્પાદનોને મંદીના કિનારે ફેંકી દીધા. એવામાં મારુતી જેવી કંપનીઓએ પોતાના પ્રોડક્શનમાં પાવરબ્રેક મારતા આ ઉદ્યોગ વધુ મુશ્કેલીના મહાસાગરમાં અટવાઈ ગયો. જેની ખારાશ કર્મચારીઓએ ભોગવવી પડી. દેશમાં પ્રત્યક્ષ અને પરોક્ષ રીતે ઓટો સેક્ટર સાથે 3.2 કરોડ લોકો જોડાયેલા છે.

            જેની પાછળ રુ.8.33 લાખ કરોડનું રોજગાર છે. પરંતુ, ખાટની ખાડીમાં ખોટકાયેલા ઉદ્યોગમાં છેલ્લા પાંચ મહિનાથી સફળતાની કોઈ ગાડી આગળ વધી નથી. ગત વર્ષ મેકિંગ્સ એન્ડ કંપનીએ અનુમાન લગાવ્યું હતું કે, 2021 સુધીમાં ભારતમાં ફોર વ્હિલર્સ અને ટુ વ્હિલર્સનું માર્કેટિંગ દુનિયામાં ત્રીજા ક્રમે હશે.પરંતુ, હાલની સ્થિતિએ મંદીના ખરાબ રસ્તા પરથી ગોકળ ગાયની ગતિએ પસાર થતું ઓટો સેક્ટર હજુ કેટલાયની નોકરી ભરખી જશે. જોકે, આ ક્ષેત્રથી સમગ્ર અર્થવ્યવસ્થામાં ભૂકંપ જેવો આંચકો અનુભવાયો છે. છેલ્લા પાંચ વર્ષથી ઓટો સેક્ટરમાં કોઈ ટાર્ગેટ રેકોર્ડ બ્રેક થયો નથી. કાર ઉત્પાદકો માટે અત્યારે સ્થિતિ વેન્ટિલેટર પર રખાયેલા દર્દી જેવી છે. આ ઉપરાંત કાર અને બાઈક્સના પાર્ટ બનાવતી નાની કંપનીઓ ઉત્પાદનને લઈને ચિંતામાં છે. પાંચ ઓગસ્ટે મોદી સરકારે હિમાલય જેવડા કરેલા મોટા નિર્ણય પાછળ આ વાસ્તવિકતા બહુ નાની કક્ષાએ વીંટાઈ ગઈ. ઓટો સેક્ટર સાથે જોડાયેલા સર્વિસ બિઝનેસમાં થોડી રાહત છે કારણ કે, સેકન્ડ હેન્ડ ગાડી લઈને પણ કંપનીમાં સર્વિસ માટે આપનારો વર્ગ મોટો છે.

             દેશની જીડીપીમાં  મેન્યુફેક્ચરિંગ ઓટો સેક્ટરનું પ્રદાન 22થી25 ટકા છે. પરંતુ, હાલમાં અન્ય કોમોડિટીના ભાવમાં થયેલા વધારાથી ખરીદનારો ઘટતા અર્થ વ્યવસ્થા થોડી ડામાડોળ છે. ઓટોમેટિવ મેન્યુફેક્ચરિંગ એસો.ના પ્રેસિડેન્ટ રામ વૈકંટરમણીએ જણાવ્યું હતું કે, આ જ સ્થિતિ યથાવત રહી તો દસ લાખ લોકો બેરોજગાર થશે એટલે કે કુલ રોજગારીના 30 ટકા છટણી થશે. પીએમ મોદીએ ગત ચૂંટણીમાં નોકરી આપવના મુદ્દે પ્રચાર કર્યો હતો. પણ બીજી ટર્મ શરુ થતા પીએમે ટ્રિલિયન ઈકોનોમીની વાતને દાવા સાથે રજૂ કરી પરંતુ, શાકભાજી, સોનું-ચાંદી, પેટ્રોલ ડીઝલ અને હવે ઓટો સેક્ટરમાં મંદી અજગરે ખોલેલા મોઢથી નોકરીઓ સ્વાહા થઈ રહી છે. કર્મચારીઓ અને કારગરોની આવકનો ક્લચ થતા ડિમાન્ડનું લીવર ખૂબ ધીમી ગતિએ પ્રેસ થઈ રહ્યું છે.

             બીજી તરફ દેશના મહારાષ્ટ્ર અને હરિયાણા જેવા ઓટો સેક્ટરના અતિ મહત્વના રાજ્યમાં વિધાનસભાની ચૂંટણી યોજાવવાની છે. ત્યારે આ મંદી રાજકીય વાતાવરણને સીધી રીતે ડહોળી શકે છે. સોસાયટી ઓફ ઈન્ડિયન ઓટો મોબાઈલ મેન્યુફેક્ચરન્સના રીપોર્ટ અનુસાર ગત વર્ષે 18.2 લાખ વાહનોના વેચાણ સામે 16.8 લાખ વાહનો જ વેચાયા છે. માત્ર કારમાં જ નહીં પણ ટુ વ્હિલર્સમાં પણ ખોટની ખારાશ ઓટો સેક્ટરને કાટમાં ફેરવી રહી છે. બેન્કોની વાહનલોન સર્વિસ પણ સરળતાથી પ્રાપ્ય હોવા છતા હવે કોઈ ઈએમઆઈમાં પડવા માંગતું નથી. બીજી તરફ ગાડીની અન્ય સર્વિસ પણ મોંઘી થઈ રહી છે. જેમ કે, મેઈટેનન્સ. આ ઉપરાંત જીએસટી લાગું થતા કારની કિંમત સાતમા આસમાને છે. મુંબઈમાં સુઝુકીના સૌથી જૂના શૉરુમના જનરલ મેનેજરે જણાવ્યું હતું કે, છેલ્લા એક વર્ષથી ડીલર્સ હાલાકીનો સામનો કરી રહ્યા છે.

           બુકિંગ અને સેલિંગમાં 20 ટકાનો ઘટાડો નોંધાયો છે. ઓટો મોબાઈલ સેક્ટરમાં આઘાતના અથડાતા મોજાથી આ સેક્ટરમાં સાતત્ય જળવાશે કે કેમ તે આશંકા છે. તહેવારોની સીઝનમાં પણ કોઈ નોંધપાત્ર માંગ નથી. દિલ્હી, અમૃતસર, જયપુર, મુંબઈ, અમદાવાદ, સુરત અને બેંગ્લોર જેવા મહાનગરમાં સેકન્ડ હેન્ડ કારનું માર્કેટ ધમધમી રહ્યું છે. આ પાછળના બે કારણ એ છે કે, એક તો ઓલા-ઉબેર જેવી રાઈડર કંપનીઓ ઓછા કમિશનથી પણ સર્વિસ આપી રહી છે. આવી સર્વિસમાં આવી સેકન્ડ હેન્ડ કાર દોડી જાય છે. બીજુ એ કે, કોઈ પણ ફેમેલીને શૉરુમની કિંમત કરતા સેકન્ડ હેન્ડની કિંમત પરવડે છે. દિલ્હીના ડીલર્સ કહે છે કે, સમગ્ર દેશના ડીલર્સ હાલમાં અનેક પ્રકારની પરેશાનીનો સામનો કરી રહ્યા છે. માર્કેટની આટલી ખરાબ હાલત અગાઉ ક્યારેય જોઈ નથી. દરેક ડીલર્સ કટઓફ કરવના મૂડમાં છે. આ ચિત્રની પાછળ નોટબંધી અને જીએસટી તો જવાબદાર છે જ. પરંતુ, પોલ્યુશન કંટ્રોલ બોર્ડે કરેલા નિયમોના ફેરફાર પણ છે. આ ઉપરાંત નાના ઉદ્યોગના ઉત્પાદનમાં આવેલું કટઓફ મોટી કંપનીઓને આર્થિક ડામ દઈ જાય છે. એવામાં ટ્રિલિયન ઈકોનોમી કેવી રીતે થશે એ માટે હવે વેઈટ એન્ડ વોચ.

અરે દ્વારપાલો...કનૈયા સે કહે દો.

અરે દ્વારપાલો...કનૈયા સે કહે દો.

દુનિયામાં અનેક પ્રકારના ધર્મ છે. ધર્મની સાથે ચાલતા અઢળક સંપ્રદાયો છે. વિશ્વના અનેક પંથ, સમુદાય અને ધર્મના પ્રવાહો એક લયમાં કુદરતી નિયમો અનુસાર દોડે છે. ભૌતિકવાદ અને આધ્યાત્મ વચ્ચે સીધો તફાવત તો મોટો છે પણ પરોક્ષ રીતે કુદરત પ્રત્યેની શ્રદ્ધાનો દરેકમાં એક સ્પાર્ક હોય છે. પરંતુ, કૃષ્ણ એટલે એક એવો દેવ જેને તુકારો આપીએ તો પણ પોતીકો લાગે અને જેને સખા બનાવીએ તો પણ તે કટોકટીના સમયમાં તારણહાર બની જાય. એક રીસર્ચ એવું કહે છે કે, દુનિયામાં સૌથી વધારે જે પરમાત્મા પર લખાયું અને છપાયું છે તે કૃષ્ણ પરમાત્મા છે. જગતમાં પ્રેમના બે દેવ પૃથ્વી પર અવતરીને આસ્થાના સંદેશાઓ આપી ગયા. એક ભગવાન ઈસુ ખ્રિસ્ત અને બીજા ભગવાન શ્રીકૃષ્ણ. કૃષ્ણનું બાળપણ એટલે દરેક માણસે ક્યારેક એવા કરેલા તોફાનની ઝાંખી. મિત્રો સાથે ખિલખલાહટ અને ટીમવર્કમાં લડી લેવાનો જુસ્સો. દુનિયાનો એક માત્ર આ એવો ભગવાન છે જે કોઈ ફોર્મેટમાં ન હોવા છતા જીંદગી જિવવાનું ફોર્મેટ શીખવાડી જાય છે. યુદ્ધ ભૂમિમાં પણ સરળ અને સ્પષ્ટ સાર આપીને સંવાદના માધ્યમથી સાચા ખોટાની સમજ આપી જાય. સલમાન ખાને તો પછી કહ્યું કે, દિલ મેં આતા હું, સમજ મે નહીં. પણ મુરલી મનોહર તો આ વાક્ય પાંચ હજાર વર્ષ પહેલા કહી ગયા છે. કૃષ્ણ લોજિકનો નહીં મેજિકનો દેવતા છે. પણ એના દરેક મેજિક પાછળ એક માનવહિતનો સંદેશો હોય છે.

કૃષ્ણને હેપી બર્થ ડે કહેવાનું હોય ત્યારે કેટલી તૈયારીઓ કરવી પડે. શૃંગાર, વાઘા, વિધિ, શ્લોક અને પછી આરતી. પણ એના પ્રત્યેનો ભાવ જ્યારે ભેજામાં નહીં હ્દયમાં હોય તો એને કોઈ શબ્દોની જરૂર પડતી નથી. પાંચ હજાર વર્ષ પહેલા જે બેસ્ટ ફેસ રીડર હતો એ કૃષ્ણ. પણ આ માટે એને કોઈ યુનિવર્સિટીમાંથી ટ્રેનિંગ કે ડિગ્રી લીધી ન હતી. સામે સૃષ્ટિનો પાલક હોય અને કંઈક કહેવાનું હોય તો આપણી પાસે આખુ લીસ્ટ હોય છે. પણ આ બર્થ ડે પર એક ભજન તથા ભાવના માધ્યમથી મેઘધનુષી માધવને કહેવું છે. તારુ હોમટાઉન વૃંદાવન અને રાજ્ય દ્વારકા સંગ્રામવીર નેતાઓનો રાજકીય અખાડો બની રહ્યા છે. સૌ હૈયામાં તું અગ્ર સ્થાને છે, ફર્સ્ટ પ્રાયોરિટી. તો અંતિમ સ્થાને રહેલો માનવી સ્વાર્થની રાજનીતિ પણ તારી ચાલે ચાલે કરે છે. તે દ્વાપરયુગમાં હાર્ટબ્રેક કરી દેતા હાલાતને હળવા કરી દીધા અને લોકોનું હિત વિચાર્યું. પણ તારા જ અનુયાયીઓએ તારા જ દર્શન માટે જુદી જુદી કેટેગરી બનાવી દીધી છે. વીવીઆઈપી, સીધા દર્શન, લાઈનમાં ઊભું રહેવું નહીં પડે. હવે જ્યારે નિયતીની ઘડિયાળમાં તારે પણ લાઈનમાં ઊભું રહેવું પડ્યું હતું, સમયની રાહ જોવી પડી હતી. તો માણસ પાસે અત્યારે ટાઈમ નથી. કેવડો મોટો કોન્ટ્રાસ આ..! હે રણછોડ આજે તારા પ્રાગટ્ય દિવસ પર બીજી પણ એક વાત કહેવી છે. જરાસંગ સામે તે એક આઈડિયાથી રણ છોડ્યું હતું. પણ માનસિક રીતે ખખડી ગયેલા તારા ભક્તો પરિસ્થિતિ સામે પોતાનો જીવ છોડી દે છે ત્યારે તને દુઃખ નથી થતું? પરીક્ષામાં નાપાસ થયા તો જીંદગી ટૂંકાવી. આર્થિક ભીંસ આવી તો જીવ દઈ દીધો, પારિવારિક ઝઘડા થયા તો વિષપાન કરી લીધુ. આવા વાવડ જ્યારે આવે ત્યારે વિચારોના ટ્રાફિકમાં મન વધારે બ્લોક થઈ જાય છે. જ્યારે ઈન્દ્રદેવે તારી પરીક્ષા કરી ત્યારે તે પણ સાત સાત દિવસ સુધી તે પણ ભૂખ્યા-તરસ્યા રહીને ગોવર્ધન ટચલી આંગળી પર ઉપાડીને અનેક જીવ માટે સંઘર્ષ કર્યો હતો. તારા ભક્તો માટે તારું જીવન એક મોટિવેશનલ પાવર જેવું જ છે. તું કહે છે એમ કોઈને કરવું નથી પણ તું કરે છે એવું બધાને કરવું છે. તારા પૃથ્વી પરના અવતાર બાદ તે આરામ જરુરથી કર્યો હશે. પણ ઐયાશી ક્યારેય નથી કરી. પણ આજે દરેકને અપસરા અને આસવ (દારુ)ના નશામાં ઐયાશી કરવી છે. હે લક્ષ્મીપતિ આ બધાની મતિને સાચી દિશામાં ગતિ કરતી કરી દેજે. અન્યથા કળયુગમાં પણ યાદવાસ્થળી જેવું થશે.

ડાકોરના ઠાકોર આમ તો તારામાં સૌદર્યથી લઈને સદગુણ સુધીના તમામ તત્વો છે. તારા ઉપર પણ ફરજ પાલનનું વજન હતું. પણ ભગવાધારી નિર્દોષ મન પર રાજ કરીને ખોટી રીતે ભડકાવે છે ત્યારે તારા જ ભક્તો ભટકી જાય છે. સંસારમાં તું એક અને સ્વરુપ અનેક છે. તે પણ યુદ્ધ ભૂમિમાં ક્યારેક હથિયાર નથી ઉપાડ્યું. તો આજે તારી જ નગરીમાં હથિયાર રાખવાના શોખીન કેમ વધતા જાય છે? થોડું રીસર્ચ કરીને આ વાત કરું છું. તે ખોટા અને ખતરનાખ સમીકરણોનો કાયમી ઉકેલ લાવી લીધો છે. એટલે તો તું બેસ્ટ લીડર છે. પણ આજના નેતાઓને વોટબેન્કનું આકર્ષણ છૂટતું નથી કદાચ એટલે જ કેટલીક સમસ્યાઓ પાણીમાં જામેલી લીલની જેમ ઘર કરી ગઈ છે. હે ગીતાસર્જક, ઘણી વખત કેટલાક ભગવાધારી કહેતા હોય છે કે, ગીતામાં આવું લખ્યું, ગીતામાં તેવું લખ્યું છે. જ્યારે ગીતાને તેઓ પોતાના ફોર્મેટમાં એડિટ કરવાનો ઓપશન શોધી લે છે ત્યારે તમને કેટલું દુઃખ થતું હશે. જો તમે ગીતા અર્જુનને કહી જ હોત તો લાગે છે કે, આ બની બેઠેલા ધોતીધારીઓની દુકાન ચાલત જ નહીં. પણ તમે તો કર્મના સિદ્ધાંતને અનુસરો છો એટલે એનું સરભર પણ કરી દેતા હશો. ગીતા એટલે કૃષ્ણએ ગાયેલું ગીત, જેને જિંદગી આખી વાંચીએ તો પણ એક કૃષ્ણત્વનો સ્પાર્ક યથાવત રહી શકે. પણ મૃત્યું પહેલા વાંચવાના ગ્રંથને માણસોએ માણસના મૃત્યું પછી વાંચવાનો ગ્રંથ બનાવી દીધો. બોસ, માણસાઈ જેવી ચીજનું તો ચિંતન કરો. પાડોશી દેશ બૂમ-બરાડા પાડીને આક્ષેપોના છાણાનું લિંપણ આપણા દેશ પર કરે છે ત્યારે એમ થાય કે, આ એ જ ભાગ છે જેણે આપણામાંથી અલગ કરવામાં આવ્યું હતું. આ દેશમાં બે મોહને ભારતની ભૂમિને નંદનવન બનાવવાનું કામ કર્યું. એક મોહનદાસ કરમચંદ ગાંધી અને બીજો આપણો મોહન. કૃષ્ણ વાસુદેવ યાદવ. તું બેસ્ટ સ્પીકર છો કાના. પણ જ્યારે કેટલાક પત્રકારો-સ્પીકરો તારા કોપીરાઈટને મારી-મચકોડીને પોતે કૃષ્ણત્વનો પાવર ધરાવે છે એવું જગજહેરમાં બોલે છે ત્યારે એવો વિચાર આવે છે કે, આવું તો તે ક્યારેક કહ્યું જ નથી. તે દરેક કોમ્પિટિશનમાં ભાગ લીધો પણ કોમ્પિટિટરને પછાડવાની નહીં પણ તક આપવાની તારી વૃતિ હતી. આજે તો હરિફ એટલે હંફાવી દેવાના. રાક્ષસો પાસે રહેલી શક્તિ અને નોલેજને પણ બિરદાવ્યા છે. પણ સ્પર્ધકો જ્યારે પોતાના ક્ષેત્રના મેદાનમાં આવે છે ત્યારે વખાણવાને બદલે એવા વખોડી કાઢે છે. જાણે પોતે વામન બનીને સામે વાળાને બલીરાજા સમજી લેવાના. ત્રીજા પગથિયે કળળભૂસ કરી માનસિક રીતે પાતાળલોક ધકેલી દેવાના.

પ્રજા અને વિદ્યાર્થીઓ માટે તમે યોગેશ્વર હો પણ નેતાઓ માટે તમે ઉપયોગેશ્વર છો. રથાયાત્રાની શરુઆતમાં રથ ખેંચતા હોય એવો ફોટો પડાવવા આવી જાય છે પણ રસ્તામાં પડેલા ખાડાને જોવા કે એનો આનંદ માણવા પણ નથી ડોકાતા. પ્રભુ તારી પ્રિય કામધેનુ (ગાય) મત મેળવવાનું અને ગૌચરના નામે જમીન કૌભાંડ કરવાનું મીડિયા બનતી જાય છે. તારા માટે તો દરેક જીવ પ્રિય હતો પણ અહીં તો માણસભલે યમલોક ભેગો થઈ જાય પણ પશુને વાહનની આંખ કે પાંખ કંઈ અડવું ન જોઈએ. તારા સમયમાં તો અનેક ગાય માટે વ્યવસ્થા હતી. પણ સમજી શકાય છે કે, વસતી વધતા ગૌશાળાની જમીન પર ગેમઝોન અને બંગલા બની ગયા છે. હે અર્જૂનસખા, તમે જ કહ્યું હતું કે, મહાભારતના યુદ્ઘને સમજતા પહેલા દ્રૌપદીના મનને સમજવું અને સ્વીકારવું પડે. તમે કહ્યું હતું કે, યુદ્ધમાં શસ્ત્ર નહીં ઉપાડું પછી રથચક્રને સુદર્શનચક્ર બનાવી તમે પૂર્વ આયોજિત યુક્તિ પાર પાડી. અમારા નેતાઓ પણ આવું કરે છે. પ્રચારનું માઈક્રો મેનેજમેન્ટ એવું કરે કે, જાપાનની મેગ્લેવ ટ્રેન અમદાવાદ લઈ આવે. પછી ભલેને એમના દેશમાં એ આઉટડેટેડ થઈ ગઈ હોય. છે ને બાકી તારા સાચા ફોલોઅર્સ. હે બ્રીજ, તારા જન્મદિવસના દિવસો પહેલા લોકો હવે ઉપવાસ કે એકટાણા નથી કરતા. પણ એક ઠેકાણે બેસીને પત્તા ટીંચે છે. તે તો મેગા ગેંબલિંગ ઈવેન્ટ થઈ ત્યારે દ્રૌપદીને વસ્ત્રાહરણમાંથી બચાવી હતી. એ પણ જુગાર જ હતો ને? પણ જ્યારે જન્માષ્ટમીની પાછળ 'જુગારીઓની મૌસમ' એવું બોલાય કે વંચાય છે ત્યારે એમ થાય છે કે, જન્માષ્ટમીને પ્રાગટ્ય દિવસમાંથી પત્તાની કેટનો ઉત્સવ બનાવી દીધો છે. પાંચ હજાર વર્ષો પછી તારું માખણ એટલું ખારું લાગે છે કે, વાત જવા દે. આઘાતના અથડાતા મોજા તે પણ અનુભવ્યા હશે. પણ આશંકાનાન પરપોટામાં જામી ગયેલી માનવસમજને તારે ધર્મસંવાદથી વિસ્તારવાની છે. હે ગિરિવર જેમ તારી જીવનલીલાનો કોઈ પાર નથી એમ નેતા, સ્વાર્થી, પત્તાપ્રેમી, પ્રસિદ્ધિ પુરુષોત્તમ, લક્ષ્મીલવર્સની સમજ સલીલાનો પણ કોઈ પાર નથી.

-તારો જ એક ભક્ત. લવ યુ કાના, તને જ્યારે કામ પડે ત્યારે યાદ કરજે. બાકી આજથી ભીખારીપણું (માગવાનું) બંધ અને ભક્ત બનવાનું શરુ. મળતો રહેજે કોઈ પણ ફોર્મેટમાં.

એવિએશન સેક્ટરઃ યાત્રી કૃપયા ધ્યાન દે...

એવિએશન સેક્ટરઃ યાત્રી કૃપયા ધ્યાન દે...

           સામાન્ય રીતે જ્યારે પણ કોઈ એરપોર્ટ કે એર ટ્રાફિકની વાત આવે છે ત્યારે નવી સર્વિસ, ક્નેક્ટિવિટી અને ઓછા પૈસા વધુ સવલતની ગ્લેમરસ ઓફર્સને ધાણી ફૂટે એમ દેખાડવામાં આવે છે. જેટ એરવેઈઝ કાયમી ધોરણે લેન્ડ થઈ ગઈ ત્યાર બાદ એર ઈન્ડિયા ખોટમાં  ચાલી રહી છે. બીએસએનએલના કર્મચારીઓને પગાર થયા નથી. ટૂંકમાં સરકારના જાહેર સાહસ ખોટમાં ચાલી રહ્યા છે એવા અહેવાલ છે. પણ એક તરફ નવા એરપોર્ટ શરુ કરવા માટેના બીજ રોપાઈ રહ્યા છે તો બીજી તરફ સર્વિસ ઘટતી જાય છે. મુંબઈ, દિલ્હી, ચેન્નઈ અને કોલકાતા જેવા દેશના મુખ્ય મહાનગરની ક્નેક્ટિવિટી માટે નાના શહેરમાંથી વેપારીઓ અને પ્રવાસીઓને નજીકના મહાનગરના એરપોર્ટ માટે લાંબુ થવું પડે છે. આ ઉપરાંત રોડ-રસ્તા મુદ્દે આત્મવિશ્વાસનો મત વ્યક્ત કરતી ભાજપ સરકારે માત્રે મહાનગર માટે કે નજીકના જિલ્લા-ટાઉન માટે રોડ જોડાણ મજબુત બનાવ્યું છે. બાકી તાલુકાઓ કે અતિ નાના શહેર-સેન્ટરની સ્થિતિ ચૂંટણી આવ્યે દીવા બળે એવી જ છે. 

              દિલ્હીમાં અને મુંબઈમાં એક નવા ટર્મિનલની વાત ચાલી રહી છે તો સૌરાષ્ટ્રમાં વર્ષોથી એરપોર્ટ સ્ટેશન વધારવાની માંગ કાગળ પર સડી રહી છે. એટલે કે જ્યાં માનવ મહેરામણ અને એરઓપરેશન છે ત્યાં જ વિકાસ. નવી સરકારની શિક્ષણ પોલીસી અને બિઝનેસ પોલીસીની ચોમેર ચર્ચા છે તો એર ટ્રાફિક વધવા છતાં સર્વિસ પર કાંપના મુદ્દે એક વર્ગ નિરાશ થતો જાય છે. ખાસ કરીને સૌરાષ્ટ્રના નાના સેન્ટરમાં દિવસની એક-બે ફ્લાઈટથી સંતોષ પરાણે માનવો પડે છે. આ ઉપરાંત જામનગર અને કચ્છ જેવો શહેરમાં એરફોર્સ-આર્મી જેવી સુરક્ષા એજન્સીઓ સિક્યુરિટી પ્રોસ્પેક્ટને લઈને ઘણુંય સાઈડમાં મૂકી રહી છે. જેથી આવા શહેરનો વિકાસ અંડરગ્રાઉન્ટ ગટરના ઢાંકણા નીચે માણસનો શ્વાસ રુંઘાય એ રીતે રુંઘાય છે. રાજકોટ-જામનગર તથા જૂનાગઢ એમ ત્રણથી ચાર સેન્ટરમાંથી એરટ્રાફિક સારો એવો રહેતો. 5600 સીટનું ઓપરેશ સિંગલ ફ્લાઈટ સર્વિસને કારણે માત્ર 660એ આવીને અટકી ગયું. એક તરફ વિકાસની વાતના બ્યુગલ વગાડવામાં આવે છે તો મહનગરની સામે નાના સેન્ટર તરફ આવું વલણ શા માટે? ટૂંકમાં એકને ગોળ અને બીજાને ખોળની સરકારની નીતિ સ્પષ્ટ થઈ છે. સમયના સેકન્ડ કાંટે બદલતી સ્થિતિને ધ્યાને લઈને એક વાત પણ સ્વીકારવી પડે કે, મહાનગર તરફ લોકોની દોટ રાતોરાત વધી રહી છે એ પાછળનું એક કારણ પરિવહન પણ છે. ખાસ કરીને રોકાણ કરીને આવક ઊભી કરનારાઓ માટે નાના સેન્ટરના સ્કોપ હાંસિયામાં ઘકેલાતા જાય છે.

        ગત વર્ષે 13.89 કરોડનો વાર્ષિક એક ટ્રાફિક નોંધાયો હતો. જેના કારણે દેશનું નામ સૌથી ઝડપથી વિકસતા એવિએશન સેક્ટરમાં આવી ગયું. પણ આ પાછળ સરકારી નહીં પણ પ્રાયવેટ પોલીસીઓ કામ કરી ગઈ. સસ્તી એર ટિકિટ સામે રિટર્ન ટિકિટમાં મળતા કમિશન તથા ઓનલાઈન પેમેન્ટ પર મળતા કેશબેકને કારણે બમ્પર ફાયદો થયો પણ સર્વિસ ઘટતા ઈન્ડિયન એરલાઈન્સ ફડચામાં ધકેલાતી ગઈ. અગાઉ એર ડેક્કન, સહારા અને કિંગફિશર જેવી એરલાઈન્સના પાટિયા બેસી જતા સીધો ઝટકો ટ્રાફિકને પડ્યો. એવામાં નાના સેન્ટરમાંથી સ્થાનિક રાજકારણને અર્થવિહોણી રજૂઆતથી કેન્દ્રમાં કોઈ પડઘા ન પડ્યા. સરવાળે શૂન્યમાંથી પસાર થતું પરિણામ એક વિરોધાભાસ સ્પષ્ટ કરે છે. એક તરફ વધતો એર ટ્રાફિક મહાનગરનું લિંકિગ વધારે છે તો નાના પોર્ટલ પર એવી કોઈ ખાસ સર્વિસ ન મળતા પેસેન્જરની પરિવહનમાં કમર તૂટે છે અને પૈસા ખૂટે છે. રોજગારી અને સ્ટાફની અછતના આંતરિક ડામ દરેક સરકારી સેક્ટર સહન કરે છે પણ સરકારને નાના સેન્ટરની સુખ-સુવિધામાં કોઈ રસ નથી. કારણ કે, સંખ્યા પાછળ મતનું ગણિત મહાનગરમાં મોટું અને અસરકારક છે. આવી સ્થિતિ યથાવત રહી તો નાના સીટીના એરપોર્ટ પણ ઘૂળ નહીં કાટ ખાઈ જશે.

બીએસએનએલઃ ઈસ મે મેરા ઘાટા

બીએસએનએલઃ ઈસ મે મેરા ઘાટા

          ગત ફેબ્રુઆરી મહિનામાં એવિએશ ક્ષેત્રની સરકારી કંપની એર ઈન્ડિયાએ જાહેર કર્યું હતું કે, એર ઈન્ડિયાની સર્વિસ ખોટમાં ચાલી રહી છે. ત્યાર બાદ રેલવે તરફથી સમયાંતરે એ રીપોર્ટ સામે આવે છે કે, રેલવેમાં બેનિફિટ કરતા લોસનો આંકડો દિવસેને દિવસે મોટો થઈ રહ્યો છે. જાહેર સાહસની કંપનીઓ સસ્તા દરે વિશાળ સુવિધા સાથે સર્વિસ આપી રહી હોય ત્યારે સરકારી કંપનીઓના કર્મચારીઓ અને બીજા સ્ટાફની સેલેરી સામે જોખમ ઊભુ થાય છે સરળતાથી સમજી શકાય એવો મુદ્દો છે. હવે ખોટ કરતી સરકારી કંપનીઓની યાદીમાં વધુ એક કંપનીનો ઉમેરો થયો છે એ કંપની છે બીએસએનએલ. હાલમાં જ આ કંપનીએ પોતાના ગ્રાહકોનો સાચવી રાખવા માટે ઈન્ટરનેટની નવી સ્કિમ જાહેર કરી હતી. જેનો રીચાર્જ દર પણ નજીવો રાખવામાં આવ્યો હતો. પરંતુ, વાસ્તવિકતા એ પણ છે કે, આ સરકારી  કંપની અત્યારે આર્થિક સંકટના વાદળમાં અટવાઈ પડી છે. પોતાના 1.7 લાખ કર્મચારીઓને વેતન આપવા માટે પૂરતું ફંડ નથી. આ માટે કુલ રૂ.850 કરોડનું ફંડ કંપનીની તિજોરીમાં નથી.

              આ કંપનીના બેગ્રાઉન્ડ પર નજર કરીએ તો બીએસએનએલની દેશભરમાં કુલ 15000થી વધારે પોતાની માલિકીની બહુમાળી ઈમારતો છે. જ્યારે 11 હજાર એકરની જમીન માલિકીનો હક આ કંપનીનો છે. જોકે, પ્રોપર્ટીના દરનો આંકડો જોઈને કે સમજીને પગાર ચૂક્તે કરી શકાતો નથી. એ પણ હકીકત છે. આ ઉપરાંત વધુ એક સરકારી કંપની એમટીએનએલ વર્ષ 2010થી નાણાકીય કટોકટીનો સામનો કરી રહી છે. બે વર્ષ પૂર્વે 2017માં બીએસએનએલએ 4789 કરોડ રૂપિયાની ખોટ વેઠી હતી. આ વર્ષે આ આંકડો વધી શકે એવી પૂરી શક્યતાઓ છે. ગત વર્ષે આ આંકડો 8000 કરોડ રૂપિયા સુધી પહોંચી ગયો હતો. ખોટની રકમ વધી રહી છે એવામાં પોતાના ગ્રાહકો ટકાવી રાખવાનો પણ પહાડ જેવડો પડકાર છે. એ પણ વાસ્તવિકતા છે કે, લોકસભાની ચૂંટણી પહેલા દેશની કેટલીક રાજ્ય સરકારે વીજબિલ ન ભરતા વીજ લાઈન કાપી નાંખવાની વાત ઉચ્ચારી હતી. જોકે, કંપનીની આ હાલત માટે સરકારની કેટલીક નીતિ પણ અમુક અંશે જવાબદાર છે. સરકારે ક્યારે એવું મુલ્યાંકન કે નિરિક્ષણ કર્યું નથી કે, સરકારી તિજોરીના બે કામાઉ દીકરા એર ઈન્ડિયા અને બીએસએનએલ કેવી રીતે ચાલી રહ્યા છે. 90ના દાયકામાં આર્થિક ઉદારીકરણના રોપાયેલા બીજનો જેટલો ફાયદો ખાનગી કંપનીઓએ લીધો એટલો સરકારી કંપનીએ લીધો નથી. તેમ છતાં બીએસએનએલના ગ્રાહકો સૌથી વધારે હોવાનો દાવો છે. આ સિવાય દેશનું સૌથી મોટું ઓપ્ટિકલ ફાયબર નેટવર્ક બીએસએનએલ પાસે છે. 8.19 લાખ કિમી. પરંતુ, ધીમે ધીમે રિલાયન્સ જીઓ આ ક્ષેત્રે કદમતાલ કરી રહી છે અને સફળતા માટે હવાતીયા મારી રહી છે. લોકસભાની ચૂંટણી પહેલા નાણામંત્રાલયે બીએસએનએલ અને એમટીએનએલને ફરી જીવંત કરવા કેટલાક પ્રસ્તાવ નવી સરકાર સામે મૂક્યા હતા.

                નવી સરકાર કેન્દ્રમાં આવી એને એક મહિનો થઈ ચૂક્યો છે. હવે બજેટ રજૂ થવાનું છે અને બીજી યોજનાઓ પણ જાહેર થવાની છે. એવામાં સરકાર આ બંને કમાઉ દીકરાને વેગ આપવા કેવું પગલું ભરે છે એના પર તેના ગ્રાહકોનો આધાર છે. કારણ કે લોકોની રુચિ બદલતા સમય નથી લાગતો. ખાનગી કંપનીઓના ગ્લેમર વચ્ચે સરકારી કંપનીઓનું નબળું પ્રમોશન દેખીતી રીતે ખોટના સંકેત આપી રહ્યું છે. ખાનગી કંપનીઓએ શીખી લીધું છે કે રાય જેટલું કામ અને હિમાલય જેટલો પ્રચાર. કંપનીને પાયાથી સુધારવાની જરુર છે. એક નવી પોલીસી આ બંને કંપનીઓને જીવનદાન આપી શકે છે. જ્યારે એર ઈન્ડિયામાં ખાનગી કંપનીઓની કેટલીક સારી પોલીસીને ગ્રહણ કરી જરુરી ફેરફાર સાથે એપ્લાય કરી શકાય છે. કારણ કે ત્રણેય કંપનીઓએ માર્કેટમાં ટકી રહેવા માટે માત્ર નામ જ નહીં કામ પણ એવા દેખાડવા પડશે.

જામનગર ઉદય-તા.27.6.2019

બજેટઃ કુછ આશ હૈ, કુછ ખાસ હૈ

બજેટઃ કુછ આશ હૈ, કુછ ખાસ હૈ
                મોદી સરકારની બીજી ટર્મમાં સૌથી વધારે લોકોની નજર જેના પર છે તે છે બજેટ. આ વખતે સૌ પ્રથમ વખત દેશના પ્રથમ મહિલા નાણા પ્રધાન દેશનું બજેટ રજૂ કરવાના છે ત્યારે દરેક ક્ષેત્રના  લોકોને રાહત મળવાની પૂરી આશા છે. ખાસ કરીને ખેડૂત વર્ગ ફરી કોઈ મફત સ્કિમની રાહ જોઈને બેઠો છે તો બેરોજગાર યુવાનો માટે કોઈ ખાસ આયોજનથી કમાણી કરી શકાય એ પ્રોવિઝનની રાહ જોવાઈ રહી છે. તા.5 જુલાઈએ દેશના નાણામંત્રી નિર્મલા સીતારામન સૌ પ્રથમ વખત મોદી સરકારની બીજી ટર્મનું બજેટ રજૂ કરશે. જેમાં પીયૂષ ગોયેલની ચાવી રુપ ભૂમિકા હોવાનું માનવામાં આવી રહ્યું છે. હાલ દેશમાં તેજી-મંદીનું મિશ્ર વાતાવરણ છે ત્યારે અનેક પડકારો સામે પહોંચી વળવાની ક્ષમતાની ખરી કસોટી થવાની છે. મોદી સરકારનું નવું મંત્રી મંડળ તૈયાર થયા બાદ ઓછા સમયમાં મોટા પ્રોજેક્ટને પહોંચી વળવાની ચેલેન્જડ છે. એવામાં આ બજેટ પણ ટૂંકા જ સમયમાં તૈયાર થયું છે. છેવાડાના રાજ્ય અને શહેરને કેવો તથા કેટલો લાભ મળી રહે છે એ જોવાનું છે. બીજી તરફ રાજ્ય સરકાર પણ ક્યો પ્રોજેક્ટ શરૂ કરશે જેથી પ્રજાને સીધો ફાયદો થાય એ સૌથી વધારે ચર્ચાતો મુદ્દો રહ્યો છે.

ઉદ્યોગ લોબી અને નોકરીયાત વર્ગને અસર કરતું સમાન પરિબળ ઈન્કમ ટેક્સ છે. ગત ચૂંટણી પહેલા મોદી સરકારે ફેબ્રુઆરીમાં રજૂ કરેલા બજેટમાં ઈન્કમ ટેક્સમાં થોડી રાહત આપવામાં આવી હતી. પણ એ તો ચૂંટણીલક્ષી બજેટ હતું. આવનારા દિવસોમાં વિવિધ રાજ્યની વિધાનસભાની ચૂંટણી યોજાવાની છે ત્યારે ચૂંટાયેલા સાંસદો ફરી જનતાને મહેરબાન કરવા મેદાને પડે એવી પૂરી શક્યતાઓ છે. ખાસ કરીને ઉદ્યોગો માટે સરકાર સકારાત્મક રહી છે, બીજી તરફ ગુજરાત અને દિલ્હી જેવા મહત્ત્વના સેન્ટરમાં નવા સ્ટાર્ટઅપ માટે સરકારી રેડ કાર્પેટ છે. એવામાં સ્થાનિક માર્કેટમાં ઉત્પાદિત ચીજ વસ્તુઓ સસ્તી થાય તો પાડોશી રાજ્ય કે દેશ સુધી મોકલવાનું દરેક ઉદ્યોગ સાહસિકને પરવડે. પણ ટેક્સ અને પરિવહનના મોંઘાદાટ માળખામાં ગૂંચવાયેલો રૂપિયો નફો ઓછો અને ખોટ વધારી રહ્યો છે. બીજી તરફ સરકારી તિજોરીને સમયાંતરે લાગતા ફટકાને આર્થિક રીતે સદ્ઘર કરવાની જવાબદારી નિર્મલાના માથે છે. આંતરરાષ્ટ્રીય સ્તરે વધતા ક્રુડના ભાવ અંગે ચોક્કસ પોલીસીથી કામ લેવું હવે અનિવાર્ય છે કારણ કે, ઈરાન અને અમેરિકા વચ્ચે છાશ ખાટી થઈ ગઈ છે. જેના છાંટા ભારતને ઉડવાના છે. વલણ બદલતું અમેરિકા અને પાડોશી દેશને મદદ કરતું ચીન આ બંને મુદ્દા દેશના અર્થતંત્રને સીધી રીતે અસર કરે છે. કારણ કે હજું પણ ચીનની આઈટમ સસ્તી હોવાને કારણે તે પ્રોફિટ ભારતમાંથી ખેંચી જાય છે. તો બીજી તરફ આદર્શવાદના દાવા ઠોકતું અમેરિકા પોતાની વૃતિ હાલમાં બદલે એવું લાગતું નથી.   

 નિર્મલા સીતારામણ મોદી સરકારની ટીમમાં સૌથી એક્ટિવ અને ક્રિએટિવ વ્યક્તિ માનવામાં આવી રહ્યા છે. સંરક્ષણ ખાતું જ્યારે એમની પાસે હતું ત્યારે પણ તેમણે પોતાની વર્કિગ પોલીસીનો એ ક્ષેત્રને પરીચય આપ્યો હતો. આ ઉપરાંત અત્યારે બજેટનું છાપ કામ ચાલી રહ્યું છે ત્યારે પૈસો ક્યાંથી આવશે અને ક્યા અનિવાર્ય ક્ષેત્રમાં જશે એ સૌથી અગત્યનું પરિબળ બની રહેશે. એ વાત એ પણ ચોક્કસ છે કે, બજેટ બાદ વિપક્ષ તરફી રાજકીય ખળભડાટ મચી જવાનો છે. 40થી વઘારે આર્થિક સલાહકારની સલાહ લીધા બાદ આ બજેટ રજૂ થવાનું છે ત્યારે સરકારી કર્મચારીથી લઈને ખાનગી ક્ષેત્ર સુધી સૌ કોઈ રાહત ઈચ્છે છે. બસ કુછ આશ હૈ કુછ ખાસ હૈ.

જામનગર ઉદયમાં પ્રકાશિત. તા.24.6.2019

ફ્લાઈંગ પોલીસીઃ સવાલ, સમસ્યા અને આંતરિક સમીકરણો

ફ્લાઈંગ પોલીસીઃ સવાલ, સમસ્યા અને આંતરિક સમીકરણો

એર ઈન્ડિયાના સર્વરે શીર્ષાસન કરતા લોકોના મગજનો પારો 45 ડીગ્રી સુધી પહોંચી ગયો. એરપોર્ટ પર અનાજની દુકાન જેવું ચિત્ર ઊભું થયું. બોર્ડિગ પાસ માટે બુમાબુમ અને ફ્લાઈટ ગુમાવીને હતાશ થવું પડ્યું એ જુદુ. પૈસા આપી દેવાનો દાવો કરતી એર ઈન્ડિયા કંપનીનું સાડા પાંચ કલાક બાદ બધુ વ્યવસ્થિત થયું. થોડા દિવસ પહેલા વિમાનમાં બેઠેલા એક મુસાફરે ઈમરજન્સી ગેટ ખોલી નાખતા પાયલટે વિમાનને ડીસબ્રેક મારવી પડી. એ મુસાફર પર લોકોના ગુસ્સાનો પર્વત પત્તા મહેલની જેમ તૂટી ગયો. એવિએશન ક્ષેત્રે હાલમાં માઠી ચાલી રહી છે. એક તરફ જેટએરવેઝની ફ્લાઈટ કાયમ માટે લેન્ડ થઈ ગઈ છે. બીજી તરફ એરપોર્ટના શેડ્યુલમાં સમયાંતરે આવતી એરરનું પ્રમાણ વધી ગયું છે. જેટ એરવેઝ માટે કોઈ સંકટમોચન ન બન્યું. મોટા ઉદ્યોગોની પ્રાયવેટ ફ્લાઈટનું બધુ ગોઠવાય જાય ત્યાં વાત પૂરી થઈ જાય છે. જેટ એરવેઝે ફ્લાઈટ ટેકઓફ ન કરવાનો નિર્ણય લીધો છે ત્યારે ઉડ્ડયન મંત્રાલય પાસેથી જવાબની અપેક્ષા રાખવામાં આવી છે. કાયમ માટે ટેક ઓફ ન થઈ શકનારી જેટ એરવેઝ એક માત્ર ફ્લાઈટ નથી. લીસ્ટ ઘણું લાબું છે. જેમ કે, કિંગફિશર એરલાઈન્સ. એ પહેલા ડેક્કન એરલાઈન્સ. એર સહારા તો કાયમી ધોરણે લેન્ડ તો થઈ અને પછી હંમેશાં માટે લોક પણ થઈ ગઈ.

એક તરફ વિમાન યાત્રીઓની સંખ્યામાં દિવસે નથી થતો એવો વધારો રાતોરાત થાય છે. બીજી તરફ એર સર્વિસ પૂરી પાડતી કંપનીઓ પોતાના કપાટ કાયમી ધોરણે બંધ કરી રહી છે. પરિવહન ક્ષેત્રની કોઈ પણ સર્વિસ એક વખત ફડચામાં જાય ત્યારે તેની અસર એક મોટા વર્ગ ઉપર પડે છે. સ્ટાફ, પાયલટ, ગ્રાઉન્ડ સ્ટાફ, એડમિન, આઈટી ક્ષેત્રના લોકો અને અંતમાં મુસાફરો. સૌથી નીચલા સ્તરે મુસાફરો છે પણ તે વૃક્ષ જેવું કામ કરે છે. મૂળમાંથી પાણી આવે છે અને ઉપર સુધી જાય છે. જેટના કેસમાં ડાળખા કપાઈ ગયા અને મૂળિયા હજુ વિસ્તરી રહ્યા છે. ફડચામાં ચાલતી માત્ર કોઈ ખાનગી કંપનીઓ જ નથી. એર ઈન્ડિયાનું નામ પણ તેમાં છે. પણ અહીં સૌને પોતાનું પેટિયું રળાય એટલું મળી રહે છે એટલે બધાની ફ્લાઈટ મર્યાદિત સીમા ધરાવતા રનવે પરથી દોડી રહી છે. 90ના દાયકામાં શરુ થયેલા ખાનગી એરલાઈન્સ કંપનીઓએ સારી એવી છાપ ઊભી કરી. લોકો પાસેથી ટિકિના પૈસાનો પાયો મજબુત બન્યો અને ટકી ગઈ. એ સમયે વાર્ષિક 10 કરોડ મુસાફરોએ હવાઈ યાત્રાની મોજ માણી. ગત વર્ષે આ આંકડો 11 હજાર કરોડ સુધી પહોંચ્યો. જેમાં જાહેર સાહસની ટકાવારી ઓછી અને ખાનગી સાહસની વધારે હતી. કારણ કે, બેસ્ટ સર્વિસ અને પર્ફેક્ટ ટાઈમિંગ. એર ટ્રાવેલર્સની સંખ્યામાં થતો એકાએક વધારો ખાનગી કંપનીઓ માટે સોનાની લગડી સમાન છે. પણ માત્ર ફોન જ સ્માર્ટ નથી થયા લોકો પણ સ્માર્ટ થયા છે. એર ઈન્ડિયાની સર્વિસમાં ક્યારે ભાવ ગગડે છે તેના પર વોચડોગની જેમ લોકો નજર રાખીને બેઠા હોય છે. એવા પણ લોકો જોયા છે જેઓ અમદાવાદથી મુંબઈ માત્ર હજાર રુપિયામાં પહોંચ્યા છે.

ડોમેસ્ટિક રુટની વાત કરીએ તો સૌથી વધારે નફો રડી આપતું આ માધ્યમ છે. જેમાં છેલ્લે થયેલા એક સર્વે અનુસાર દોઢ કરોડ મુસાફરોનો વધારો થયો છે. આવડી મોટી કંપનીઓમાં જ્યાં મુસાફરોને એરપોર્ટ પર ચારણીની જેમ ચારી ચારીને ચેક કરે છે ત્યાં અંદરખાને એવું તે શું થાય છે કે ફ્લાઈટને કાયમી તાળા લાગી જાય છે? એક લીટીનો સીધો અને સ્પષ્ટ જવાબ. આવક કરતા જાવકની માત્રા વધી જાય છે. આ સિવાય તે ઉડ્ડયન નીતિ સામે પણ સવાલ કરે છે. બીજી તરફ ઉધારીનું પોટલું એટલું વજનદાર થઈ ગયું હતું કે તેણે ફ્લાઈટના છાબડાં બેસાડી દીધા. પહેલા કિંગફિશરે લોન પર ધંધો કર્યો પણ નફામાંથી બેંકનું પેટ ન ભર્યું. ટૂંકમાં લોન ભરપાઈ ન કરી. એવામાં તેના માલિક શરાબી રાજા (લિંકર કિંગ) વિજય માલ્યા પરદેશ સીધાવી ગયા (ચાલ્યા ગયા). દેવામાં ડૂબેલી હોય એ ફરીથી ઊભી થાય નહીં. કમ્મર તોડ રકમ લઈને બેઠેલી કંપનીઓએ પછી સ્ટાફને હવા ખવડાવવાનો વારો આવે છે. બીજી તરફો ઓફર્સે કચ્ચર ઘાણ કાઢી નાંખ્યો. ગળાકાપ હરિફાઈમાં ટકી રહેવા અને વધુને વધુ મુસાફરોને આકર્ષવા માટે ઓફર મૂકતી ગઈ. અંતે કંપની પોતે મુશ્કેલીમાં મૂકાઈ ગઈ. દેશી ભાષામાં કંપની ઉપર પણ સ્કિમ થઈ ગઈ. એટલે કે હરિફાઈએ હંફાવી દીધા. ઉડ્ડયન ક્ષેત્રે એક નવી હવા વર્ષ 2000 બાદ શરુ થઈ. જ્યારે સામાન્ય લોકોને પોસાય એવા ભાડાથી એર સર્વિસ પ્રાપ્ય બની.

વર્ષ 2003માં ગોપીનાથની એર ડેક્કન શરુ થઈ. ત્યાર બાદ સ્પાઈસ જેટ, ઈન્ડિગો, ગો એર જેવી સર્વિસ પોતાના રુટ અને ભાવ પ્રમાણે વર્તવા લાગી. આ તમામ એર ફ્લાઈટ એક જ સુત્રો પર આગળ વધતી હતી. વધુ મુસાફરોની સંખ્યા સામે ઓછી તથા ઓફર્સ વાળી ટિકિટ. એવાં ઓનલાઈનથી તો આ કંપનીઓએ લોકોને સસ્તામાં ઘી ખવડાવવાનું શરુ કરી દીધું. તુલના ત્યાં સુધી થઈ કે, રેલવે કરતા એર ટિકિટ સસ્તી પડે. સમય બચે. પણ 2007 સુધીમાં ડેક્કનની ડૂટી દુખી ગઈ. આર્થિક સ્થિતિ ડામાડોળ થવા લાગી. 2012માં આવી જ સ્થિતિ કિંગફિશરની થઈ. જે હવામાં તો ઠીક પણ જમીન ઉપર પણ બેલેન્સ ન રાખી શકી. 2019માં જેટે પોતાની જટા બાંધી લીધી. હવે આવી સ્થિતમાં શું કરી શકાય? કારણ કે સર્વિસ તો મોંઘી પડે છે. જે ચાના એરપોર્ટની બાહર 12રુ.  રુપિયા છે ત્યાં અંદર સીધા 52રુ. છે.એટલે હો ગઈ ના વેલ્યુ ડબલ. જ્યારે જીએસટીનું એલાન થયું ત્યારે કેટલાક કંપની નિષ્ણાંતોએ કહ્યું હતું, કે, વિમાનમાં વપરાતા ઈંઘણને જીએસટી હેઠળ લાવવામાં આવે. પણ બીજા વાહિયાત વિરોધના સૂર વચ્ચે સરકારના કાને આ યોગ્ય અવાજ પડઘાયો નહીં. હાલમાં જે ઈંઘણની પોલીસી વિમાન માટે છે તેનાથી કંપનીને ખોટ થઈ રહી છે. ખાનગી કંપનીની વાત નથી એરઈન્ડિયા પણ અહીં સામિલ છે. બીજા દેશમાં ઈંઘણ પર લાગતો ટેક્સ ઓછો છે એટલે કે બાકીના 30 ટકા જ કંપનીને ખર્ચો આવે છે. તેથી વિદેશી મુસાફરોને ભારત ફરવું સસ્તામાં પતે છે અને આપણે આખી જિંદગીની કમાણી રોકીએ તો પણ ખૂંટે છે.


સરકાર સમયાંતરે રેલભાડામાં નોંધપાત્ર વધારો કરે છે. પરિણામ એ આવે છે કે લોકલમાં પગ મૂકવાની જગ્યા નથી હોતી અને ચેરકાર ખાલી એ ખાલી જાય છે. જેમાં ખર્ચો વધે છે. કેમ કે, તેમાં એસી વ્યર્થ જાય, લાઈટ માટે જનરેટર પર લોડ વધે. ખાસ ગ્રાહકો માટે આપવા પડતા ઓસિકા ધાબડા લોકો ઘરભેગા કરી જાય. પરિણામે લોકલ બેસ્ટ થઈ જાય છે અને બેસ્ટમાં બેસવા લોકોને સ્વપ્નમાં પણ એ ડબ્બો દેખાતો નથી. કારણ કે ભાડું. હવે એક બાજું સરકાર આંતરિક પરિવહનમાં વિમાનની સેવા ઊભી કરવા મથી રહી છે. નાના શહેરમાં એરપોર્ટ ઊભા કરવા થનગની રહી છે. પણ જે અંદરનો સડો છે તેને કાઢવા માટે કોઈ નક્કર આયોજનનો અભાવ હોય એવું લાગે છે. પોલીસીમાં ફેરફાર કરવાથી પરિવર્તન આવે એની તો ગેરેન્ટી નથી પણ અંદરખાને એવી કોઈ વસ્તું ડામવાની જરુર છે. જે ખોટી હરિફાઈને પ્રેરે છે. એરપોર્ટ ચાર્જિસથી કમાણી થાય વાત સાચી છે પણ કંપનીઓના માલનું કમિશન ઘટાડી શકાય એવી પણ પોલીસી લાવવાની જરુર છે. કેવડો તફાવત કે, પેકિંગની ચાર્જ પરની વસ્તુની કિંમત પૂરેપૂરી ચૂકવવી પડે અને હાથેથી કે મશિનથી બનેલી ચાના મનફાવે એવા ભાવ વસુલાય. એટલે કે ઘર આંગણે ઘરના જ ઘાતકી જેવો ઘાટ. ઉકેલની ચર્ચા કરવાથી નહીં પણ વિચારોના અમલીકરણથી ચિત્ર બદલાય. જે કોઈ નવી સરકાર આવે એ આ એક પરિવર્તનથી પ્રજામાં કાયમી વસી જાય એવી આ તક છે. બસ જરુર છે આયોજન અને અમલીકરણ.

વચેટિયાઓનું વર્ચસ્વ એટલે ઇધર કુવા ઉધર ખાઈ

વચેટિયાઓનું વર્ચસ્વ એટલે ઈધર કુવા ઉધર ખાઈ

નાનપણમાં એક રમત રમાડવામાં આવતી હતી. જેમાં કુંડાળામાં બેસીને બાળકો એકબીજાના કાનમાં કંઈક કહે. મુખ્ય વાત મુખ્ય વડા સુધી પહોંચતા જડમૂળથી બદલાઈ ગયેલી હોવાનું પરિણામ સામે છે. એકથી વધારે જ્યારે બાળકો રમતા હોય ત્યારે ચોક્કસ કઈ વ્યક્તિથી વાત બદલી તે કહેવું કઠિન હોય છે. આવું થાય છે આજની દુનિયામાં પણ ક્ષેત્ર બદલી ચૂક્યા છે. એ સમયે કુંડાળામાં બેસીને રમત રમતી આજે ડિજિટલ ડિવાઈસ પર આ રમત રમાઈ રહી છે. વાત છે વચેટિયાઓની. દુનિયાનું કોઈ પણ ફિલ્ડ લઈ ફીલિંગ્સથી લઈને ફાયનાન્સ સુધી તમામ પાસા અને પગથિયાઓ પર વચેટિયાઓ પ્રોફેશનલી રાજ કરે છે. દેશ અને દુનિયામાં ડંકો વગાડવા માટે અનેક લોકો થનગની રહ્યા છે. પણ લીલની માફક જામી ગયેલા આ એજન્ટોની દુનિયા અંડરગ્રાઉન્ડ માફિયા જેવી છે. જેમાં પ્રવેશવું તો સરળ છે પણ બહાર નીકળવું અભિમન્યુને ચક્રવ્યૂમાંથી બહાર કાઢવા બરોબર છે. તાજેતરમાં બર્લિનમાં થયેલા એક રિપોર્ટમાંથી જાણવા મળ્યું છે કે, એશિયા પેસિફિક રિજિયનમાં મોસ્ટ કરપ્ટ દેશની યાદીમાં ભારતનું નામ અગ્રસ્થાને છે. એજ્યુકેશનમાં એડમિશનથી લઈને ઓનલાઈટ ટિકિટ બુકિંગ સુધી તમામ ક્ષેત્રે આ લોકો 'વ્હાઈટ કોલર' જોબ કરે છે. ચાર્જ ચૂકવો અને ચાન્સ મેળવો.

રાજસ્થાનનું કોટા સિટી ટ્યુશનક્લાસ માટે દેશમાં ડંકો વગાડે છે. અહીંયા આઈએએસથી લઈને આઈઆરએસ સુધી અને તલાટીથી લઈને ટેક્સ કમિશનર સુધીની પરીક્ષાની તૈયારીઓ કરાવવા માટે આપણે ત્યાં જેટલા અંતરે પાણીપૂરીવાળાની રેકડીઓ હોય છે એમ અહીં ટ્યુશન ક્લાસ આવેલા છે. આ વાસ્તવિકતા છે પણ સત્ય એ પણ છે કે, કોઈ એક જાહેર સાહસની પરીક્ષામાં પાસ થઈ ગયા હો એટલે પ્રમોશન અને પસંદગીની જગ્યાએ ટ્રાંસફર સરળતાથી મળી જાય છે. અહીંયા કોણ કામ કરે છે? એજન્ટબાપુ. તૈયાર ફૂડમાં દેશી મસાલાના સ્વાદ શોધતી જનરેશનમાં પણ બે વર્ગો છે. એક મજબૂર છે અને એક પૈસા દઈને પણ મોકો શોધે છે. હવે આ રીતે કંઈ સફળતા મળી જાય તો તેને માસ્ટર સ્ટ્રોક સમજવો કે મજબૂત એજન્ટોની મહેરબાની? શિક્ષણક્ષેત્રે ચાલતી કેટલીક જાણીતી વીંગ પણ આ કામમાં જેમ મુન્નાના કામમાં સર્કિટ ભાગીદાર હોય છે એમ બ્રાન્ડેડ પાર્ટનરશીપ ધરાવે છે. અસ્તિત્વને અસ્થિર કરે દે એવી વાત તો એ છે કે, બર્લિનના અભ્યાસ અનુસાર દર દસમાંથી સાત લોકો 'વહીવટ' કરે છે. કેટલાક લોકો તો વહીવટી અધિકારી બની ગયા છે. થોડા મહિના પહેલા કોન્સ્ટેબલની પરીક્ષાનું પેપર ફૂટી ગયું હતું. વીજવેગે તપાસ થવા માંડી. કારણ કે, પોલીસ'ખાતા'ની પરીક્ષા હતી. યુનિવર્સિટીની પરીક્ષાના અનેક વખત પેપર લીક થઈ ગયા? કેમ ભીનું સુકા અને રાજકીય કપડાંમાં સંકેલાઈ ગયું? બર્લિનની એનજીઓએ આપણા દેશના કુલ 43 ક્ષેત્રનો જ નહીં પણ ત્યાં કચેરીમાં ઉડતી ઘૂળનો ડિટેઈલ રિપોર્ટ તૈયાર કરીને દાવો કર્યો છે કે, ઈન્ડિયામાં એન્જટ એટલે થાય કોઈ પણ કામ અર્જન્ટ.

મંગળ પર યાન મોકલવામાં આવે કે ચૂંટણીલક્ષી બજેટમાં મત મેળવવા માટેની ટેક્સ રાહત મળે એટલે દેશવાસીઓના મનમાં આનંદનો અણુંબોંબ ફૂટે. પીએમ તમામ વસ્તુઓ ઓનલાઈન કરીને ભ્રષ્ટાચાર ભડવીર દલાલ રાજ નાબૂદ કરવા માગે છે. એમના જ પક્ષના જાણીતા મંત્રીએ કહ્યું છે કે, મહેસુલખાતું સૌથી વધુ બદનામ અને બીજા નંબરે પોલીસખાતું છે. સિસ્ટમમાં સડો નથી એજન્ટની ટોપી પહેરીને બેઠેલો માણસ અંદરથી સડી ચૂક્યો છે. મહાકાય સમિટ કરીને વિશ્વની કંપનીઓ માટે એક તરફ રેડકાર્પેટ પાથરવામાં આવે છે ત્યારે આવી કંપનીઓ કંઈ ઠાલા વચનો અને મહેમાનગતીથી મહેરબાન થાય એમ નથી. દેશ અને દુનિયાની એનજીઓ તથા યુનિવર્સિટીએ કરેલા સર્વેને ધ્યાને લઈને પોતાના કરોડો રૂપિયા પારકા દેશમાં રોકે છે. એવામાં વચેટિયાઓનું વર્ચસ્વ ફાવી જાય અને યુવાનોની સ્કિલ શિકાગોમાં થતી હિમવર્ષાની માફક જામી જાય તો એજ્યુકેશન ક્યાં કામ આવશે? લેન્ડ ક્લિકર કરવાથી લઈને લાયસન્સ સુધી અને મીઠાઈની દુકાન લેવાથી લઈને મોબાઈલમાં સોફ્ટવેર અપડેટ કરાવવા સુધી બધે જ 'સેટિંગ' કરી દેનારા છે જ. થોડા સમય પહેલા રિયલ એસ્ટેટની એક વેબસાઈટમાં લખેલું હતું directly by owner. એક વ્યક્તિને ક્લિક કરીને જોયું તો દલાલોનું આખું નેટવર્ક હતું. એટલે ઓનલાઈન પર સબસલામતનું સિગ્નલ અને વાસ્તવમાં અજાણી જગ્યાએ રહેલા જોખમ જેવી સ્થિતિ. સત્તા માટેના સંઘર્ષો થાય પણ માત્ર આદર્શવાદી તો શબ્દો જ બોલાય. રેલવેની ટિકિટમાં બેફામ વધારો થાય પણ રેલઅકસ્માતમાં પૂર્ણવિરામ જ ન મૂકાય. એક રાજ્યમાંથી બીજા રાજ્યમાં બાય રોડ જાવ ત્યારે પાસિંગ ચાર્જ સિવાય 200રૂ. ઉપરથી લેવાય છતા કંઈ થાય નહીં. પોતાના પ્રાંતની નંબર પ્લેટ ધરાવતા વાહનોને ગ્રીન સિગ્નલ મળે અને બીજા રાજ્યના વાહનો એરપોર્ટ પર પેસેન્જર ચેક થાય એ રીતે સ્કેન થાય. છતા 50 રૂ. તો વગર પહોંચના આપવા પડે.

બજેટના છોતરા કાઢી નાખવામાં આવા વચેટિયાઓ જ ત્રણ એક્કા ફેંકીને બાજી મારી જાય છે. આવા માણસો વીર હોય છે પણ વિખ્યાત હોતા નથી. બર્લિનની ટ્રાંસ્પેરન્સી ઈન્ટરનેશનલ નામની એનજીઓએ એવા પણ લોકોનો સર્વે કર્યો છે જે કામ કઢાવવા કાવડિયા ફેંકે છે. જ્યારે નોટબંધી થઈ ત્યારે એક એવો અંદાજો હતો કે, હવે  શ્યામલક્ષ્મી (બ્લેકમની) ધારકો છતા થશે પણ વચેટિયાઓ તો 'મિસ્ટર ઈન્ડિયા'  જેવો રોલ ભજવી ગયા. મનફાવે ત્યારે દેખાય અને મનફાવે ત્યારે ગાયબ. ગુજરાતમાં તો પ્રોપર્ટી ક્ષેત્રે મહાનગરમાં બીજ રોપવા હોય તો એજન્ટના ચરણસ્પર્શ નહીં પણ તેમને લક્ષ્મીસ્નાન કરાવવું પડે. બીજી તરફ એજન્ટો આપણને પાન સમજીને ચાવી જાય અને થૂંકી પણ કાઢે. (સ્નાન એટલે પાણી આપણા પર ઢોળવું અને પાન એટલે આપણે પાણીમાં જઈને ડૂબકી મારવી) આવા વાતાવરણમાં પ્રથમ વખત પ્રોપર્ટી લેનાર ભયભીત થઈ જાય અને અભણ, અંગુઠાછાપ, ભાઈગીરીનો મહારથી અને રાજકીય અથવા પોલીસ પીઠબળ ધરાવતો વચેટિયો ભયાનક બની જાય છે. પૈસ દેતી વખતે માત્ર પગ નહીં પણ આખું શરીર ધ્રુજી ઊઠે. આ બધા વચ્ચે મૂળ વાત એ પણ છે કે, જ્ઞાનના અભાવ વચ્ચે શોર્ટ કરીને ઉશ્કેરનારાઓ તૈયાર થઈ જાય છે. સર્ટિફાઈડ એજન્ટની જરૂર જ શું છે? એક તરફ ખરીદનાર અને બીજી તરફ વેંચનાર વચ્ચે સરકારી ટેક્સ અને યોગ્ય મજૂરી સિવાય ત્રીજા વ્યક્તિ કેવી રીતે અને શા માટે ફાવી જાય છે આ એક રિસર્ચ માગી લે તેવો વિષય છે. પી.એચડી થાય તો ધાર્યા કરતા મોટા નામની આતશબાજી થાય.

વિદેશમાંથી જ્યારે કોઈ વ્યક્તિનથી દેશમાં ટ્રાંસફર થાય છે ત્યારે તેઓ પોતાની કેટલીક વસ્તુઓ વેચવા કાઢે છે. ત્યાં કોઈ એજન્ટ કે દલાલ નથી હોતા ઓનલાઈન ફોટા પાડીને મૂકો એટલે વેચાય જાય. આ ઉપરાંત દરેક વિસ્તારમાં એક સેન્ટર હોય છે ત્યાં ફરિયાદ કરો એટલે તાત્કાલિક નીવેડો આવે છે. આપણો દેશ વ્યાપારી પ્રવૃતિ માટે વર્ષોથી જાણીતો છે. જેને વેચવું છે તે સ્વદેશથી લઈને પરદેશ સુધી મહેનત કરે છે. જેને લેવું છે તે અનેક જગ્યાએથી સરવે કરીને નાણાં ચૂકવે છે. તો પછી સિસ્ટમમાં આ વચ્ચે કોઈ પોતાની પ્રવૃતિ કરવા માટે કેમ 'સેટ' થઈ જાય છે. ઓનલાઈનનું માધ્યમ હોવા છતાં શા માટે એજન્ટો વ્હાઈટ કોલર થઈને ધંધો કરે છે. મકાન રોજ વેચાતા નથી, એડમિશન વર્ષે એક વખત થાય છે. પીજી (પેઈંગ ગેસ્ટ)માં દર વ્યક્તિએ ડિપોઝિટ લેવાય છે, આઈડી પ્રુફ લેવાય છે તો શા માટે તેની સાથે કોઈ અફઘાનના આતંકી જેવું વર્તન કરવામાં આવે છે? આવા અનેક સવાલ છે પણ જવાબ દર વખતે પરિસ્થિતિ પ્રમાણે બદલાય છે. દેશની સિસ્ટમ બદલવાની જરૂર નથી, પગથિયા પર બેસીને બીક બતાવીને સેટિગ કરી આપતા લોકોને બદલવાની જરૂર છે. લાયકાત હશે તો લોયાલિટી આપમેળે આવશે. રાજ કરવાની જરૂર નથી રોયલ બનવાની જરૂર છે. જરૂરિયાતને આવક નહીં આવકાર બનાવવાની આવશ્યકતા છે. બાકી આપણા દેશમાં રાજ કરનારા અંગ્રેજો નથી ટકી શક્યા તો વચેટિયાઓ શું ટકવાના?  વોટ્સએપના વિષવિદ્યાલયમાં રહીને ડિજિટલ સુખ મેળવતી આજની જનરેશ શોર્ટકટ છોડીને પુરાવા સાથે દાવો કરતા શીખશે ત્યારે વચેટિયાઓનું રાજ ખતમ થશે. અવાજમાં ઉશ્કેરાટ નહીં યોગ્ય રસ્તો શોધીને આવિષ્કાર કરવામાં દમ રાખવો જોઈએ. અન્યથા આપી દીધા બાદ પાછું વળી શકાતું નથી અને બદલાથી લીધેલું પામી શકાતું નથી.

આઉટ ઓફ ધ બોક્સ

વિદ્યાર્થીઃ મારી પાસે પાનકાર્ડ છે પણ તે અમુક જગ્યાએ ચાલતું નથી.
વચેટિયોઃ મને આપી દો, એડ્રેસપ્રુફ પ્રિન્ટ કરાવી આપીશ. તમારા માટે 500 થશે