અયોધ્યાનો નવો અધ્યાયઃ મંદિર યહા મસ્જીદ યહા
આઠ નવેમ્બર નોટબંધીને કારણે સૌને યાદ રહેશે પણ એના પાક્કા ત્રણ વર્ષ બાદ 9 નવેમ્બરને અનોખી રીતે દેશવાસીઓ યાદ રાખશે. કારણ કે, આ દિવસે 200 વર્ષથી વિવાદીત રામજન્મ ભૂમિનો ચૂકાદો ભારતની સુપ્રીમ કોર્ટે આપી દીધો. ક્ષણ એવી રીતે સાચવી લેવામાં આવી કે, ન જીત ન હાર. નિર્ણયને સ્વીકારીને સહર્ષ શુભ સંકેત આપવામાં આવ્યો. આ ઉપરાંત અયોધ્યામાં થયેલા હિંદુ-મુસ્લિમોના કોમી ઝઘડાઓ ઉપર પણ કાયમી વિરામ મૂકાઈ ગયું. સૌથી ખાસ વાત એ છે કે, હાર્ટબ્રેક કરી દેતા હાલાતમાં રજાના દિવસે ચૂકાદો જાહેર કરવામાં આવ્યો. પોલીસ ડીજીપી સાથે નક્કી કરીને આ દિવસની પસંદી કરવામાં આવી હતી. કોણ સાચું અને ખોટું એની ચર્ચા દિવસભર ટીવી ચેનલ્સ પર ચાલતી હતી. પોલીસથી લઈને પોલિટિક્સ સુધી, ફિલ્મી હસ્તીઓથી લઈને ફોરેનમાં રહેલા પ્રેસિડેન્ટ સુધી સૌ કોઈની નજર દેશની સુપ્રીમ કોર્ટ પર હતી. વિદેશી મીડિયાએ પણ નોંધ લેવી પડે એવો મોટો આ ચૂકાદો અનેક લોકોએ સ્વીકાર્યો. દેશની વડી અદાલતને સેલ્યુટ કર્યું.
જાણીને નવાઈ લાગશે કે, ભારતના કાયદાકીય ઈતિહાસનો સૌથી લાંબો ચાલનારો બીજો કેસ હતો. સતત 40 દિવસ સુધી કોર્ટ પ્રોસેસ યથાવત રહી અને અંતે ચૂકાદો તો અનામત જ રહ્યો. જેનો નિકાલ 9.11.2019ના દિવસે થયો. કેશવાનંદ ભારતી કેસમાં કોર્ટે સતત 68 દિવસ સુધી કોર્ટ પ્રોસિજર કરી હતી. એ પણ હકીકત છે કે, અલ્હાબાદ કોર્ટે આપેલા ચૂકાદાને સુપ્રીમમાં પડકારવામાં આવ્યો હતો. અલ્હાબાદ કોર્ટે આદેશ આપ્યો હતો કે, જમીનને સરખા ભાગે વહેચી દેવામાં આવે. આ દિવસ બીજી અન્ય એક ઘટનાના સંદર્ભમાં યાદ રાખવામાં આવશે. પાર્કિગ જેવા સામાન્ય મુદ્દાઓ પર બાખડેલા દેશના વકીલ અને પોલીસના ઝઘડાનો અંત આવ્યો હતો. જોકે, આ માટે આગલા દિવસે એટલે કે, આઠ નવેમ્બરન રોજ નિર્ણય લેવાઈ ચૂક્યા હતા. આ પણ ઈતિહાસની અનોખી ઘટના કહી શકાય કે, દેશની પોલીસ વિરોધ કરવા માટે રસ્તે ઊતરી. હવે દરેક રાજ્યમાં પોલીસની છાપ કેવી અને કેવડી છે એ તો સૌ પ્રજા જાણે જ છે. પણ કોલર ઊંચા કરીને ફરતા ખાખી ધારીઓનું આ ઘટનાએ પાણી ઊતારી દીધું. પોલીસ ક્યારે રસ્તે ઊતરીને વિરોધ ન કરે. આ વસ્તુ થઈ ગઈ. અયોધ્યાની ઘટના અંગેની અનેક ફેક્ટ ફાઈલ્સ છે. પણ 11 એવા મુદ્દાઓ રહ્યા છે જેમાં હિંદુ અને મુસ્લિમ બંને પક્ષકારો લડી લેવાના મૂડમાં હતા. જ્યાં પ્રભૂ રામની જન્મભૂમિ છે ત્યાં મુસ્લિમોનું એવું માનવું છે કે, તે પવિત્ર સ્થળ મક્કા છે. હવે હિંદુ અને મુસ્લિમ બંનેનું પવિત્ર સ્થળ અંતે એક લાંબાગાળા પછી કાયદાથી એકતા લાવી શક્યું. ઈંગ્લીશ વેપારી વિલિયમ ફિંગે પોતાની ટ્રાવેલ બુકમાં લખ્યું હતું કે, 1608થી લઈને 1611 વચ્ચે ભારતની યાત્રા વખતે અયોધ્યામાં એક કિલ્લો હતો. જેમાં રામનો જન્મ થયો હતો. પુરાતત્વ વિભાગે પણ એવા પુરાવાઓ આપેલા છે કે, ત્યાં એક સમયે રામ મંદિર હતું. એટલે ઈતિહાસની કેડીએ અસ્તિત્વ છે. કિલ્લાનો સમગ્ર ઢાંચો વાસ્તુકલાનો એક શ્રેષ્ઠ નમૂનો હતો. ઈસ્લામિક કલાકૃતિમાં ફૂલનો ઉપયોગ થાય છે. તાજમાં પણ ફૂલની આકૃતિ ધરાવતી કલા-કોતરણી છે. પણ અહીંના કિલ્લામાંથી કમળની કૃતિઓ મળી આવી હતી. કમળને હિંદુ ધર્મમાં પવિત્ર માનવામાં આવે છે. મુસ્લિમ ધર્મના નિષ્ણાંતો પણ એ સ્વીકારે કે, આવી કૃતિ મસ્જીદમાં હોવી સામાન્ય છે.
જે જમીન પર સૌથી વધુ વિવાદ થતો હતો એ જમીન પર વર્ષ 1934 બાદ મુસ્લિમોએ ક્યારેય નમાજ અદા કરી જ નથી. અલ્હાબાદ કોર્ટમાં સુનાવણી વખતે પણ આ વાતનો ઉલ્લેખ કરવામાં આવ્યો હતો. ત્યાર બાદ વર્ષ 1934થી 1949 સુધી માત્ર શુક્રવારના રોજ ત્યાં નમાજ અદા કરવામાં આવતી હતી. ત્યાર બાદ પૂજા યથાવત રહી પણ નમાજ અદા કરવાનું બંધ થઈ ગયું. આ પછી ત્યાં હિંદુઓએ ત્યાં મૂર્તિ રાખીને વિવાદને વેગ આપ્યો. 6 ડિસેમ્બર 1992ના રોજ બાબરી ધ્વંસની ઘટના ઈતિહાસના પાનાઓ પર હિંસક પ્રકરણ રુપે નોંધાયેલી છે. જેના છાંટા સ્વ.અરૂણ જેટલીથી લઈને અનેક મોટા નેતાઓને ઉડ્યા હતા. આપણે ત્યાં ચૂકાદો હોય કે, ચંદ્રયાનનું લૉચિંગ રાજકીય સ્પર્શ લાગતા વાર નથી લાગતી. સુપ્રીમ કોર્ટના આ ચૂકાદામાં પણ મતની ફેવરની ફૉર્મ્યૂલાની ચર્ચા થઈ રહી છે. જોકે, શાસન તો ભાજપ સરકારનું છે એ જરૂર લોકોને યાદ રહેશે. 'અયોધ્યા રીવિઝિટેડ' બુકના લેખક કિશોર કુનાલે એક લાંબા ઓબઝર્વેશન અને અધ્યયન બાદ આવી કેટલીય વાતો લખી છે. આવી કેટલીય સામ્યતાઓ પર પુરાવાઓ આધારિત લેખકે તમાચાઓ માર્યા છે. આ ઉપરાંત કેટલીક એવી શોકિંગ લાઈન્સ છે જેમાં લખ્યું છે કે, જે મસ્જીદ તોડી પાડવામાં આવી એ બાબરી મસ્જીદ હતી જ નહીં. પરંતુ, રાજકીય અખાડામાં બાબરીએ બળતામાં ઘી હોમવાનું કામ કર્યું. હવે તમે કહેશો કે આમા નવું શું છે? પણ નવું છે એ જ તો ન્યૂઝ છે. પણ વ્યુઝના વાવાઝોડામાં ન્યૂઝ સાઈડમાં રહી ગયા. સંધ અને વિહિપ બંનેએ આ બુક પર પોતાની વિશ્વસનીતા કહી છે. વધુ એક ફેક્ટ. આ બુકમાં સુપ્રીમ કોર્ટના ભૂતપૂર્વ જજ જે.બી.પટનાયકે પોતાની અભિવ્યક્તિ કરી છે. વિવાદ જમીન અને માલિકીનો થયો પણ અયોધ્યાના ઈતિહાસની પથારી ફરી ગઈ. સૌ કોઈ દાવા ઠોકનારાઓએ ઈતિહાસના નામે પોતાની પીપુડી વગાડી દીધી અને ઓરિજિનાલિટીની દઈ નાંખી. હવે અયોધ્યાના કોઈ ફોટાને બારીકાઈથી જોઈ લો. હેરિટેજ હાર્ટટચ કરી દેશે.
કહેવાનો અર્થ હિંદુ મુસ્લિમના ડખ્ખાઓનો બિલકુલ નથી. એક તરફ ડિજિટલ ઈન્ડિયા ડેવલપ્ડ ઈન્ડિયાની વાતો થઈ રહી છે. માઈન્ડ ફ્રી રહેવા કરતા કાસ્ટ ફ્રી રહેવામાં દેશની ભલાઈ છે. વિરોધ કરનારાઓ તો સુપ્રીમના ચૂકાદો પણ વિરોધ કરે છે. પણ દેશભક્તિ દેખાડવાની આ ક્ષણ હતી. વધુ એક ઘટનાને 360 ડીગ્રીથી જોઈએ તો વર્ષોથી જેના દર્શન દૂરથી કરવા પડતા એ ગુરુદ્વારામાં ઉજવણી થઈ. પાકિસ્તાનમાં આવેલા કરતારપુર કોરિડોરનું ભારતમાંથી વડાપ્રધાન મોદીએ ઉદ્ધાટન કર્યું. સંપ્રદાય કોઈ પણ હોય એ પણ છે તો પવિત્ર મંદિર જ. એનો પણ નવો અધ્યાય શરૂ થયો. વગર વિઝાએ દર્શન કરવા જતા યાત્રીઓને પાકિસ્તાન તરફથી પણ થોડી રાહત થઈ. સરવાળે 9.11નો દિવસ અમેરિકા માટે ભલે આસુંઓનો રહ્યો હોય પણ ભારત માટે આસ્થાની એકતાનો રહ્યો. કાયદાકીય એકતા કરતા સમજની સામ્યતા હોવી જરુરી છે. મઝહબ નહીં શીખાતા આપસ મૈ બૈર રખના. હવે જ્યાં કોઈ ભગવાને અંદરોઅંદર ડખા નથી કર્યા તો એના જ ફોલોઅર્સ શા માટે ઝઘડા કરે છે.? પાવરફૂલ પોલિટિકસમાં લીડર વોટ વિશે વિચારે છે. સ્વાભાવિક છે પણ દેશની અખંડિતતામાં તીરાડ ન પડે એવા પ્રયાસો દરેકના હોવા જોઈએ. રાજકીય માનસિકતાઓ 2014 પછી બદલાઈ છે. એમાં કોઈ બે મત નથી. હવે પ્લસ માઈનસ શું એ વ્યક્તિ-વ્યક્તિ પર છે. જૈસી જિસકી સોચ.
આઉટ ઓફ ધ બોક્સ
ઐતિહાસિક ફિલ્મોને વિવાદનું ટેગ લાગતા વાર નથી લાગતી. અર્જુન કપુરની ફિલ્મ 'પાનીપત' ઘણી બઘી રીતે રાજવી-મુગલ ઈતિહાસની વાત રજૂ કરે છે. આશા રાખીએ કેટલાક સત્યની સાચી ફિલ્મી રજૂઆત થાય
આઠ નવેમ્બર નોટબંધીને કારણે સૌને યાદ રહેશે પણ એના પાક્કા ત્રણ વર્ષ બાદ 9 નવેમ્બરને અનોખી રીતે દેશવાસીઓ યાદ રાખશે. કારણ કે, આ દિવસે 200 વર્ષથી વિવાદીત રામજન્મ ભૂમિનો ચૂકાદો ભારતની સુપ્રીમ કોર્ટે આપી દીધો. ક્ષણ એવી રીતે સાચવી લેવામાં આવી કે, ન જીત ન હાર. નિર્ણયને સ્વીકારીને સહર્ષ શુભ સંકેત આપવામાં આવ્યો. આ ઉપરાંત અયોધ્યામાં થયેલા હિંદુ-મુસ્લિમોના કોમી ઝઘડાઓ ઉપર પણ કાયમી વિરામ મૂકાઈ ગયું. સૌથી ખાસ વાત એ છે કે, હાર્ટબ્રેક કરી દેતા હાલાતમાં રજાના દિવસે ચૂકાદો જાહેર કરવામાં આવ્યો. પોલીસ ડીજીપી સાથે નક્કી કરીને આ દિવસની પસંદી કરવામાં આવી હતી. કોણ સાચું અને ખોટું એની ચર્ચા દિવસભર ટીવી ચેનલ્સ પર ચાલતી હતી. પોલીસથી લઈને પોલિટિક્સ સુધી, ફિલ્મી હસ્તીઓથી લઈને ફોરેનમાં રહેલા પ્રેસિડેન્ટ સુધી સૌ કોઈની નજર દેશની સુપ્રીમ કોર્ટ પર હતી. વિદેશી મીડિયાએ પણ નોંધ લેવી પડે એવો મોટો આ ચૂકાદો અનેક લોકોએ સ્વીકાર્યો. દેશની વડી અદાલતને સેલ્યુટ કર્યું.
જાણીને નવાઈ લાગશે કે, ભારતના કાયદાકીય ઈતિહાસનો સૌથી લાંબો ચાલનારો બીજો કેસ હતો. સતત 40 દિવસ સુધી કોર્ટ પ્રોસેસ યથાવત રહી અને અંતે ચૂકાદો તો અનામત જ રહ્યો. જેનો નિકાલ 9.11.2019ના દિવસે થયો. કેશવાનંદ ભારતી કેસમાં કોર્ટે સતત 68 દિવસ સુધી કોર્ટ પ્રોસિજર કરી હતી. એ પણ હકીકત છે કે, અલ્હાબાદ કોર્ટે આપેલા ચૂકાદાને સુપ્રીમમાં પડકારવામાં આવ્યો હતો. અલ્હાબાદ કોર્ટે આદેશ આપ્યો હતો કે, જમીનને સરખા ભાગે વહેચી દેવામાં આવે. આ દિવસ બીજી અન્ય એક ઘટનાના સંદર્ભમાં યાદ રાખવામાં આવશે. પાર્કિગ જેવા સામાન્ય મુદ્દાઓ પર બાખડેલા દેશના વકીલ અને પોલીસના ઝઘડાનો અંત આવ્યો હતો. જોકે, આ માટે આગલા દિવસે એટલે કે, આઠ નવેમ્બરન રોજ નિર્ણય લેવાઈ ચૂક્યા હતા. આ પણ ઈતિહાસની અનોખી ઘટના કહી શકાય કે, દેશની પોલીસ વિરોધ કરવા માટે રસ્તે ઊતરી. હવે દરેક રાજ્યમાં પોલીસની છાપ કેવી અને કેવડી છે એ તો સૌ પ્રજા જાણે જ છે. પણ કોલર ઊંચા કરીને ફરતા ખાખી ધારીઓનું આ ઘટનાએ પાણી ઊતારી દીધું. પોલીસ ક્યારે રસ્તે ઊતરીને વિરોધ ન કરે. આ વસ્તુ થઈ ગઈ. અયોધ્યાની ઘટના અંગેની અનેક ફેક્ટ ફાઈલ્સ છે. પણ 11 એવા મુદ્દાઓ રહ્યા છે જેમાં હિંદુ અને મુસ્લિમ બંને પક્ષકારો લડી લેવાના મૂડમાં હતા. જ્યાં પ્રભૂ રામની જન્મભૂમિ છે ત્યાં મુસ્લિમોનું એવું માનવું છે કે, તે પવિત્ર સ્થળ મક્કા છે. હવે હિંદુ અને મુસ્લિમ બંનેનું પવિત્ર સ્થળ અંતે એક લાંબાગાળા પછી કાયદાથી એકતા લાવી શક્યું. ઈંગ્લીશ વેપારી વિલિયમ ફિંગે પોતાની ટ્રાવેલ બુકમાં લખ્યું હતું કે, 1608થી લઈને 1611 વચ્ચે ભારતની યાત્રા વખતે અયોધ્યામાં એક કિલ્લો હતો. જેમાં રામનો જન્મ થયો હતો. પુરાતત્વ વિભાગે પણ એવા પુરાવાઓ આપેલા છે કે, ત્યાં એક સમયે રામ મંદિર હતું. એટલે ઈતિહાસની કેડીએ અસ્તિત્વ છે. કિલ્લાનો સમગ્ર ઢાંચો વાસ્તુકલાનો એક શ્રેષ્ઠ નમૂનો હતો. ઈસ્લામિક કલાકૃતિમાં ફૂલનો ઉપયોગ થાય છે. તાજમાં પણ ફૂલની આકૃતિ ધરાવતી કલા-કોતરણી છે. પણ અહીંના કિલ્લામાંથી કમળની કૃતિઓ મળી આવી હતી. કમળને હિંદુ ધર્મમાં પવિત્ર માનવામાં આવે છે. મુસ્લિમ ધર્મના નિષ્ણાંતો પણ એ સ્વીકારે કે, આવી કૃતિ મસ્જીદમાં હોવી સામાન્ય છે.
જે જમીન પર સૌથી વધુ વિવાદ થતો હતો એ જમીન પર વર્ષ 1934 બાદ મુસ્લિમોએ ક્યારેય નમાજ અદા કરી જ નથી. અલ્હાબાદ કોર્ટમાં સુનાવણી વખતે પણ આ વાતનો ઉલ્લેખ કરવામાં આવ્યો હતો. ત્યાર બાદ વર્ષ 1934થી 1949 સુધી માત્ર શુક્રવારના રોજ ત્યાં નમાજ અદા કરવામાં આવતી હતી. ત્યાર બાદ પૂજા યથાવત રહી પણ નમાજ અદા કરવાનું બંધ થઈ ગયું. આ પછી ત્યાં હિંદુઓએ ત્યાં મૂર્તિ રાખીને વિવાદને વેગ આપ્યો. 6 ડિસેમ્બર 1992ના રોજ બાબરી ધ્વંસની ઘટના ઈતિહાસના પાનાઓ પર હિંસક પ્રકરણ રુપે નોંધાયેલી છે. જેના છાંટા સ્વ.અરૂણ જેટલીથી લઈને અનેક મોટા નેતાઓને ઉડ્યા હતા. આપણે ત્યાં ચૂકાદો હોય કે, ચંદ્રયાનનું લૉચિંગ રાજકીય સ્પર્શ લાગતા વાર નથી લાગતી. સુપ્રીમ કોર્ટના આ ચૂકાદામાં પણ મતની ફેવરની ફૉર્મ્યૂલાની ચર્ચા થઈ રહી છે. જોકે, શાસન તો ભાજપ સરકારનું છે એ જરૂર લોકોને યાદ રહેશે. 'અયોધ્યા રીવિઝિટેડ' બુકના લેખક કિશોર કુનાલે એક લાંબા ઓબઝર્વેશન અને અધ્યયન બાદ આવી કેટલીય વાતો લખી છે. આવી કેટલીય સામ્યતાઓ પર પુરાવાઓ આધારિત લેખકે તમાચાઓ માર્યા છે. આ ઉપરાંત કેટલીક એવી શોકિંગ લાઈન્સ છે જેમાં લખ્યું છે કે, જે મસ્જીદ તોડી પાડવામાં આવી એ બાબરી મસ્જીદ હતી જ નહીં. પરંતુ, રાજકીય અખાડામાં બાબરીએ બળતામાં ઘી હોમવાનું કામ કર્યું. હવે તમે કહેશો કે આમા નવું શું છે? પણ નવું છે એ જ તો ન્યૂઝ છે. પણ વ્યુઝના વાવાઝોડામાં ન્યૂઝ સાઈડમાં રહી ગયા. સંધ અને વિહિપ બંનેએ આ બુક પર પોતાની વિશ્વસનીતા કહી છે. વધુ એક ફેક્ટ. આ બુકમાં સુપ્રીમ કોર્ટના ભૂતપૂર્વ જજ જે.બી.પટનાયકે પોતાની અભિવ્યક્તિ કરી છે. વિવાદ જમીન અને માલિકીનો થયો પણ અયોધ્યાના ઈતિહાસની પથારી ફરી ગઈ. સૌ કોઈ દાવા ઠોકનારાઓએ ઈતિહાસના નામે પોતાની પીપુડી વગાડી દીધી અને ઓરિજિનાલિટીની દઈ નાંખી. હવે અયોધ્યાના કોઈ ફોટાને બારીકાઈથી જોઈ લો. હેરિટેજ હાર્ટટચ કરી દેશે.
કહેવાનો અર્થ હિંદુ મુસ્લિમના ડખ્ખાઓનો બિલકુલ નથી. એક તરફ ડિજિટલ ઈન્ડિયા ડેવલપ્ડ ઈન્ડિયાની વાતો થઈ રહી છે. માઈન્ડ ફ્રી રહેવા કરતા કાસ્ટ ફ્રી રહેવામાં દેશની ભલાઈ છે. વિરોધ કરનારાઓ તો સુપ્રીમના ચૂકાદો પણ વિરોધ કરે છે. પણ દેશભક્તિ દેખાડવાની આ ક્ષણ હતી. વધુ એક ઘટનાને 360 ડીગ્રીથી જોઈએ તો વર્ષોથી જેના દર્શન દૂરથી કરવા પડતા એ ગુરુદ્વારામાં ઉજવણી થઈ. પાકિસ્તાનમાં આવેલા કરતારપુર કોરિડોરનું ભારતમાંથી વડાપ્રધાન મોદીએ ઉદ્ધાટન કર્યું. સંપ્રદાય કોઈ પણ હોય એ પણ છે તો પવિત્ર મંદિર જ. એનો પણ નવો અધ્યાય શરૂ થયો. વગર વિઝાએ દર્શન કરવા જતા યાત્રીઓને પાકિસ્તાન તરફથી પણ થોડી રાહત થઈ. સરવાળે 9.11નો દિવસ અમેરિકા માટે ભલે આસુંઓનો રહ્યો હોય પણ ભારત માટે આસ્થાની એકતાનો રહ્યો. કાયદાકીય એકતા કરતા સમજની સામ્યતા હોવી જરુરી છે. મઝહબ નહીં શીખાતા આપસ મૈ બૈર રખના. હવે જ્યાં કોઈ ભગવાને અંદરોઅંદર ડખા નથી કર્યા તો એના જ ફોલોઅર્સ શા માટે ઝઘડા કરે છે.? પાવરફૂલ પોલિટિકસમાં લીડર વોટ વિશે વિચારે છે. સ્વાભાવિક છે પણ દેશની અખંડિતતામાં તીરાડ ન પડે એવા પ્રયાસો દરેકના હોવા જોઈએ. રાજકીય માનસિકતાઓ 2014 પછી બદલાઈ છે. એમાં કોઈ બે મત નથી. હવે પ્લસ માઈનસ શું એ વ્યક્તિ-વ્યક્તિ પર છે. જૈસી જિસકી સોચ.
આઉટ ઓફ ધ બોક્સ
ઐતિહાસિક ફિલ્મોને વિવાદનું ટેગ લાગતા વાર નથી લાગતી. અર્જુન કપુરની ફિલ્મ 'પાનીપત' ઘણી બઘી રીતે રાજવી-મુગલ ઈતિહાસની વાત રજૂ કરે છે. આશા રાખીએ કેટલાક સત્યની સાચી ફિલ્મી રજૂઆત થાય
No comments:
Post a Comment