બસ દો વક્ત કી રોટી હર કીસી કો મિલની ચાહિયે

કટોકટીના આ કપરાકાળમાં રાજકોટની એક સંસ્થાએ એક લાખ રોટલી બનાવીને અનોખું સેવાકાર્ય કર્યું

કોરોના વાયરસને કારણે લોકડાઉનનો બીજો તબક્કો અંતિમ ચરણમાં છે. સાથોસાથ એપ્રિલ મહિનો પણ વિદાય લઈ રહ્યો છે. મૌસમ ગરમ છે પણ ઉનાળાની હેલ્થ ટિપ્સ આવતી બંધ થઈ છે. કારણે દેશની 95% પ્રજા ઘરે બેઠી છે. કાળમુખી કોરોનાએ કેટલાય કાર્યક્રમને કકકળભૂશ કરી નાંખ્યા. વેકેશન વહી રહ્યું છે. ઈત્તર પ્રવૃતિઓ હવે ઈન્ટરનેટ પર થઈ રહી છે. 40 દિવસના લોકડાઉન પર થયેલો એક સર્વે એવું કહે છે સામાન્ય દિવસોમાં જે ભારત ન હતું એનાથી પાંચગણો લોડ ઈન્ટરનેટ પર વધી ગયો છે. ખાસ કરીને વેબસીરીઝ અને ઈ-બુક્સે અનેક યુવાનોને વાંચન પ્રેમી કર્યા છે. કારણ કે, લાખો એવા યુવાનો છે જે સત્યકથા પર આધારિત વેબસીરીઝ જોઈને એ સિવાયની વાર્તા ઈન્ટરનેટ પર શોધી રહ્યા છે. પરંતુ, આ માહોલે સેવાકીય કાર્યની જ્યોતિને વધું તેજસ્વી બનાવી છે. ભૂખ્યા લોકોને ભરપેટ ભોજન કરાવતી અનેક સંસ્થાઓ વગર હરિફાઈએ મેદાને નીકળી છે. આમ પણ નિરાધારની ઉદરતૃપ્તિ કરવી એ સૌરાષ્ટ્રની નસમાં છે. સંત-સાધુની ભૂમિમાં પ્રસાદી રૂપે આખું ભાણું મળે. જેમાં ગુજરાતીઓની પહેલી પસંદ હોય છે રોટલી. ઓખા મંડળના દ્વારકાથી લઈને અમૃતસર સુધી જમાડવાની પ્રથા પર કોઈ લોજિક છે કે મેજિક એ અંગે જેટલા મોઢા એટલી વાતો છે. ઘરથી દૂર રહેતા અને હોસ્ટેલ-પીજીમાં રહેતા મોટાભાગના યુથ એક વાત સાથે સહમત થાય છે કે, બસ રોટલી સારી હોવી જોઈએ. બાકી બધું ચાલ્યું જાય. ગુજરાતી પ્રજા પ્રવાસ પ્રેમી પણ ખરા. આ પ્રવાસનું ફિક્સ મેનું એટલે પહેલા ક્રમે થેપલા અને અથાણું અને બીજા ક્રમે ટાઢી-રોટલી. એ પછી સેકેલી પણ ચાલે અને તળેલી પણ ચાલે. દક્ષિણ ભારતના લોકોનું ભાત વગર પેટ ભરાતું નથી એમ આપણી આ પશ્ચિમ પ્રાંતની પ્રજાની ભૂખનો મોક્ષ કરતી વસ્તું એ રોટલી છે.

રાજકોટનું અર્હમ ગ્રુપ લોકડાઉનના આ સમયમાં દરરોજની 32 હજાર રોટલી બનાવે છે. પણ હવે આ આંકડો એક લાખ સુધી પહોંચ્યો છે. દાળ-શાક તો ગમે ત્યાંથી મળી રહે પણ રોટલીની કડાકુટ સ્ત્રીઓના મોઢે ભરયુવાનીમાં મોઢે કરચલી લાવી છે. આવા સમયે આ ગ્રૂપે એક લાખ રોટલી બનાવીને લોકોની ભૂખ-જ્વાળાને શાંત કરી છે. અહીં ગ્રૂપમાં કામ કરતી બહેનો સોશિયલ ડિસ્ટન્સિંગનું પાલન કરે છે. હાથમાં મોજા અને મોઢે માસ્ક પહેરીને દરરોજ રોટલીના લોટ બાંધવાથી લઈને એના પેકિંગ સુધીની જવાબદારી નિભાવે છે. માત્ર રાજકોટ પૂરતી જ આ સેવા નથી. રાજકોટથી નજીક ગોંડલ સુધી 5 હજારથી વધારે રોટલી જાય છે. એમાં પણ થોડો મોર્ડન ટચ આપીને રોટી ઓન વ્હીલ્સ નામથી સેવા કાર્ય છે. એક જાણ ખાતર કે, મેસમાં કે ડાયનિંગ હોલમાં રોટલીના લોટ સાથે મેંદાનું સ્નેહમિલન કરીને રોટલી બનાવવામાં આવે છે. પણ આ ગ્રૂપ કોઈ પ્રકારની મિલાવટ કર્યા વગર પ્યોર શુદ્ધ અને ઘઉંના લોટની રોટલી પીરસે છે. ગ્રૂપના દાતા હિરેન મહેતા કહે છે કે, પરિવારનો સાથે મળ્યો એટલે પારકાને પોતાના માનીને આ રોટલીની સેવાને યથાવત રાખી. પણ આ રોટલી વિશે થોડો વ્યુ વાઈડ કરીએ અને રોટલીનું રાષ્ટ્રીય સ્તરે રોટેશન કરીએ. અમદાવાદમાં એક આખું રોટલી માર્કેટ છે. જ્યાં વહેલી સવારથી પરધર્મની સ્ત્રીઓ માત્ર રૂ.1 અને રૂ.2ના ભાવે જથ્થાબંધ રોટલી વેચે છે. અહીં બનેલી રોટલી માત્ર આસપાસની હોટેલમાં જ નહીં પણ છેક ગાંધીનગર સુધી જાય છે. શહેરના જમાલપુર વિસ્તારમાં જગન્નાથ મંદિરની સામે આવેલા ગેટની બહારના ભાગમાં ડાબી બાજુનાં એક ખાંચામાં સવારે નજર કરો તો મસ્ત રોટલીની સુંગધથી સવાર ઉઘડે છે. એમાં પણ ઘીવાળી, સાદી, કડક, અડધી-પાકી (જેથી તવી પર ફરીથી ગરમ કરીએ ત્યારે નવી લાગે), પંજાબી રોટલી, પડવાળી તથા તેલવાળી રોટલી મળે છે. એ પણ માત્ર નજીવી કિંમતે. આ રીતે આ બહેનોના 'ક્લાઈન્ટ' મોટી હોટેલ્સ-રેસ્ટોરાંવાળા છે. રેકડીવાળા તો ખરા જ. અહીં દરરોજ ભરાતી શાકમાર્કેટમાંથી જ્યારે મજૂર બપોરે લંચ માટે જાય છે ત્યારે માત્ર શાક પોતાની સાથે લાવે છે. રોટલી અહીંથી લે છે.

હાલ એકાંતવાસનો કસોટીકાળ ચાલી રહ્યો છે. એટલે ઘરની રોટલીની સ્વાદ તાજો લાગે છે. બાકી ટિફિનની રોટલી કમાવવા માટે પણ કાળી મજૂરી કરવી પડે છે. સંજોગોના સાક્ષાત્કાર વગર માણસ સુધરે નહીં. રોટલીની વાત છે તો ભારતે રોટલીમાં પણ એક વર્લ્ડ રેકોર્ડ બનાવ્યો છે. વર્ષ 2012માં ગણેશ ચોથના દિવસે પૂણેમાં આવેલા દગડું શેઠ ગણપતિ બાપાના મંદિરે 140 કિલોની રોટલી બનાવવામાં આવી હતી. જેનું નામ ગિનિસ બુક ઓફ વર્લ્ડ રેકોર્ડમાં છે. મોટાભાગના જુદા જુદા પ્રાંતના ભારતીય કુક કહે છે કે, કુલ 16 પ્રકારની સત્તાવાર રોટલીઓ ભારતમાં બને છે. રૂમાલી રોટી, મક્કે કી રોટી એ બધાના નામ તો સાંભળ્યા જ હશે. પણ તંદુરી ચપાતી, રોટી કુલ્ચા અને ગુળ રોટી પણ ઉત્તર ભારતમાં બને છે. પંજાબમાં આવેલા અમૃતસર ગુરુદ્વારના લંગરમાં કલાકમાં 2000 હજાર રોટલી બને છે. વૈશાખીના તહેવાર નિમિતે આ આંકડો 5 લાખ સુધી પહોંચે છે. જ્યારે દરરોજમાં અઢીથી ત્રણ લાખ રોટલી બને છે. હા, અહીં ગુજરાતીઓની પાતળી અને પંજાબીઓની પંજાબી રોટી બંને બને છે. સાથે મિઠાશની મેલોડી પણ ખરા. હવે અમદાવાદમાં ફ્રેન્કી શરૂ થઈ છે. એમાં પણ રોટલી જ છે. બસ અંદરનું સ્ટફ જુદુ છે. ક્યા રાજ્યનું શું વખણાય એ જ્યારે પૂછવામાં આવે ત્યારે પંજાબની રોટલી વખણાય છે. જાણીને નવાઈ લાગશે કે, કેરળ, કર્ણાટક અને તામિલનાડુંના પ્રસાદમ ભોજનમાં રોટલીનું ચલણ જ નથી. આ ઉપરાંત હૈદરાબાદમાં પણ રોટલી એટલી વધારે નથી ખવાતી. પંજાબમાં ગુજરાતીઓ ખાય શકે એ ગુણવત્તાના ઘઉં પાકે છે. પણ પંજાબમાં મકાઈના લોટની રોટલી ખવાય છે. સ્વાદની સફર કરીએ ત્યારે રોટલી ગુજરાતી પ્રજા માટે રેલવેના એન્જિન જેટલું મહત્ત્વ ધરાવે છે. રાજસ્થાનની દાલબાટી તો જાણીતી છે જ. નાથદ્વારા જતા વૈષ્ણવોએ એક વખત ત્યાંની વલ્લભદર્શનની રોટલી ભૂલ્યા વગર ખાવી જોઈએ.

આઉટ ઓફ ધ બોક્સ
ઘણી વખત કાને સાંભળ્યું હશે કે, આનું દિમાંગ તો શૉ રૂમમાં રાખવા જેવું છે. શૉ પીસની જેમ. એક જાણ ખાતર બેંગ્લુરૂમાં એક બ્રેઈન મ્યુઝિયમ આવેલું છે. જ્યાં આ રીતે દિમાગને શૉ રૂમમાં રાખવામાં આવ્યા છે.