માર્કસ તો એક ચોક્કસ વિષયમાં મેળવેલ જ્ઞાનના માત્ર સૂચક છે. તે કંઈ ચારિત્ર્યના માપદંડ નથી.

                  ડૉ.એ.પી.જે કલામના જીવન વિશે એમ કહી શકાય કે સાદુ જીવન, સાધના અને સ્વીકૃતિનું પર્યાય. દેશના નેતાઓને જ્યાં રાજકીય કારકિર્દી ઘડવામાં રસ હોય છે ત્યારે કલામને બાળકોના દિમાંગમાં જ્ઞાનનું ચણતર કરવામાં રસ હતો. આપણે વિચારોના અને વાસ્તવિકના ટ્રાફિકમાં અટવાયા છીએ ત્યારે એક પથદર્શકનું જીવન આપણને પથ પરના સાચા દર્શકોની ઓળખ કરાવી જાય છે. દેશમાં જ્ઞાતિ અને જાતિના નામે આજે પક્ષ પુરતી સહાનુભૂતિ દર્શાવાય છે ત્યાં શિક્ષણસંસ્થાઓમાં એક ભાવિ દિશાહીન થતુ જાય છે આ પણ વાસ્તવિકતા છે. એક વખત કલામ પોતાના નિત્યક્રમ પ્રમાણે પોતાના ભવન જતા હતા ત્યારે એક બાળકોનું ગ્રુપ શાળાએ જતુ હતુ અને તેની પીઠ પર પુસ્તકોના ભારથી લચી પડેલુ બેગ હતુ થોડા વિચારોમાંથી પસાર થયા બાદ કંઇ બોલે એ પહેલા કોલેજના યુવાનોનું ટોળુ જોવા મળ્યુ જેની બેગ દેખિતી રીતે ખાલી હતી અને હશે તો પણ જૂજ પુસ્તકો હશે. આ તફાવત જોઇને કલામે કહ્યું કે પુસ્તકોએ ખરેખર ક્યાં હોવું જોઇએ? પરિસ્થિતિનું ચિત્ર સ્પષ્ટ છે ત્યારે અહીંયા કોઇની માથે દલિલનો ટોપલો મૂકવાની જરૂર નથી. શૈક્ષણિક સંસ્થાઓના મૂળિયા આજે ક્યાંકને ક્યાંક નેતાઓને અડતા હોય છે કાં તો પાર્ટનરશીપમાં પાના ફરતા હોય છે. બાળદિવસ કે આઝાદીના પર્વમાં દેખાતા ફુલજેવા બાળકો પ્રત્યે સંવાદિતતા પણ પ્રાસંગિક થતી જાય છે. જ્યાંથી સૌથી વધુ આઇડિયા અને એક્સપરીમેન્ટના ઊબરા મળે છે ત્યાં અનુભવીઓ અનુભવની દિવાલ દેખાડીને અભિગમનો ક્યો પ્રવાહ રોકવા માગે છે?

Last Tweet Of KALAM

                   કલામ જ્યાં સુધી જીવ્યા ત્યાં સુધી શિક્ષણ અને શૈક્ષણિક પ્રવૃતિઓને વેગ આપવામાં અગ્રેસર રહ્યા, રાષ્ટ્રપતિને મળેલી ભેટ પહેલા દેશને મળેલી ભેટ છે આ વાત તેમણે જાહેરમાં કહી. ભાષણબાજી નહી પણ ભાવનાઓ અને યુવા શક્તિ પાસે રહેલી સંભાવનાઓને પ્રચંડ બનાવવા તેમણે પ્રથમ ભાષણ વર્ષ 1962માં શરૂ કર્યુ. લોકોને વાણી થકી કંઇક આપવાની પ્રવૃતિ છેલ્લા શ્ર્વાસ સુધી ચાલી અને કદાચ ઇચ્છિત મૃત્યુ પણ સ્વીકારી લીઘુ. વિદાય વસ્તુની હોય કે વ્યક્તિની કાયમ વસમી જ રહેવાની. કલામે જ્યારે રાષ્ટ્રપતિ પદ છોડ્યું તેના બીજ દિવસે જ દિલ્લી યુનિવર્સિટીમાં વિજ્ઞાન સંશોધનક્ષેત્રે લાગી ગયા. જીએસએલવીની આખી સિરીઝનું નામાંકરણ જ નહી પણ સમગ્ર અવતરણ એ અબ્દુલ કલામના વિજ્ઞાની ભેજાનું પરિણામ છે. ડિફેંસ રિસર્ચ એન્ડ ડેવલપમેન્ટ ઓર્ગેનાઇઝેશ જોઇન્ટ કર્યા બાદ તેમને સર્કિટ પર હાથ અજમાવ્યો પણ જાણીને નવાઇ લાગશે કે સૌ પ્રથમ પરિણામલક્ષી કામ તેણે ઇન્ડિય એરફોર્સ માટે એક નાનું હેલિકોપ્ટર ડીઝાઇન કરાવાનું કર્યુ. 1969માં ઇસરોમાં આવ્યા બાદ જીએસએલવીના પ્રથમ ડાઇરેક્ટર બન્યા. નોંધવા જેવું છે કે આપણે ભલે ગુગલના મેપ અને જીપીએસ સિસ્ટમનો બેફામ ઉપયોગ કરતા હોય પણ દેશમાં બનેલી જીપીએસ એન્ડ મેપ સિસ્ટમ ગગનને જીએસએલવીમાં મૂકી શકાય એવી પહેલ સૌ પ્રથમ કલામે કરી. આમ દેશમાં બનેલી જીપીએસ સિસ્ટમને જાહેર કરવાના પાયામાં પણ કલામ છે. ભાવુક અને ભોળા, જરા પણ કરપ્ટ નહી અને કોમ્યુનલ તો જરાય નહી એવા ડૉ. કલામને વિશાળ વિજ્ઞાનના દરિયામાંથી દેશને ઉપયોગી મોતી શોધવાની ઇચ્છા હતી. બાળકોને સક્ષમ અને સાક્ષર બનાવવા તેમના વિચારોની ધારા રાષ્ટ્રમાં ચોતરફ ફેલાઇ હતી,

            વિશ્ર્વમાં ઝનુન અને ઝેર ઓકતા કેટલાક કટ્ટરો યુવા પેઢિને પોઇઝનસ કરી રહ્યા છે તેમના માટે કલામના પુસ્તકો સાક્ષાત વિચાર પરિવર્તન માટેનો ગંથ્ર છે. મહેનત એળે જાય ત્યારે આળસ કરવાના બદલે અને નિષ્ફળતાનો વિચાર કરવાના બદલે નવસર્જનની પ્રક્રિયા નવી દિશા તરફ દોરી જશે. આ વાત આજે દરેક વિદ્યાર્થીઓ અને વાલીઓ સ્વીકારે તો માર્કની હોડ અને એડમિશનની દોડમાં થાક ન લાગે. સર્જન સમય માગે છે પણ સર્જનાત્મકતાને જ્યારે માધ્યમ અને પધ્ધતિસરનું શિક્ષણ મળે ત્યારે શોખ સાથે ગમતી પ્રવૃતિનો સૂર્યોદય થાય. આ વાત કલામ સાહેબે સાબિત કરી. પોતાના ગ્રામ્ય વિસ્તારમાંથી પસાર થતા વિમાનને જોઇને મનોમન જાતને કમિટમેન્ટ આપેલું કે હું આ વિજ્ઞાનની દુનિયામાં વિમાનને આકાર આપીશ. આકાર તો આપ્યો પણ એક દિવસ વિમાન પણ ચલાવ્યું એ પણ શ્રેષ્ઠ પાઇલટ્સ સાથે નહીં પણ તાલિમમાં શ્રેષ્ઠ નીવડેલા પાઇલટ્સ સાથે. પરિક્ષા અભ્યાસની હોય કે જીવનની પ્રયાસોની તીવ્રતા અને અખંડ ઇચ્છા શક્તિનો સફળતા સિવાઇ કોઇ વિકલ્પ નથી. આજે ગુણની ભાગાદોડીમાં ગુણવત્તા હાંસિયામાં મૂકાઇ ગઇ છે. ચારિત્ર્ય તો વૃક્ષ સમાન છે જેની નીચે છાંયડો મળે. વસંતઋતુ જેવી મોસમમાં કોઇ ત્રીજી વ્યક્તિ તમને સારી રીતે વધાવે. કલામે દેશને જે આપ્યું એનું ઋણ નહીં પણ પરિણામો એક પાળિયા સમાન છે દેશની મિસાઇલ ટેકનોલોજીમાં સૌથી સારા અને ઉપયોગી પ્રોગ્રામ કલામે આપેલા, સ્પેશ ટેકનોલોજી એન્ડ રિસર્ચ ક્ષેત્રે સિધ્ધિ એવી મેળવી કે વૈશ્ર્વિક સ્તરે કલામની ખ્યાતિ ક્ષિતિજને પેલે પાર ગઇ. He led the Integrated Guided Missile Development Programme of the Defence Research Development Organisation with great success, અસાધારણ સફળતા છતા સરળતા, વાઇલ્ડ નહીં પણ માઇલ્ડ માણસ. જેનો ચહેરો જોઇને એક સ્વંમ પ્રેરણા મળે એવા વ્યક્તિએ છેલ્લે લખેલુ પુસ્કત. Advantage India: From Challenge to Opportunity    માં તદ્દન નવી વાત અને નવી જ રજૂઆત છે. વોટ્સએપ અને ફેસબુકમાંથી સમય કાઢીને વાંચવા જેવી બુક. આ બુક અમદાવાદ આઇઆઇએમમાંથી લોંચ થઇ હતી અને આજે પણ અમદાવાદ આઇઆઇએમની લાઇબ્રેરીમાં તેની ફસ્ટપ્રિન્ટ છે

અંતે એક ક્વોટ...એક જવાબદાર નાગરિક તરીકે તમારા વિકાસ માટે સારા માર્કસ સાથે સારાં નૈતિક મૂલ્યો અને વર્તનને પણ જોડવાનાં છે.
હું સર્વશક્તિમાન ઈશ્વરને પ્રાર્થના કરીશ કે તે મારા દેશને સખત કામ કરનારા અને જ્ઞાની લોકો મળે તેવા આશીર્વાદ આપે જે મારા દેશને આર્થિક રીતે વિકસિત બનાવે.
વી મિસ યુ કલામસર. આ દેશનો એક સામાન્ય નાગરિક અને વિદ્યાર્થી

નફરત કી દુનિયા કો છોડકર પ્યાર કી દુનિયામેં ખુશ રહેના મેરેયારઃ જતીન ખન્ના

          સિનેમાજગતમાં  ફિલ્મો, સંવાદ અને  સર્જનાત્મતાથી લઇને અવનવા વિષયો પર ક્યારેક સંવાદ તો ક્યારેક વિવાદ થતા રહે છે. મુદ્દો સેંસરશિપનો હોય કે સંવેદનાનો હોય કેન્દ્રમાં કલાકરો રહ્યા છે, અભિનયકલા અને અનોખા વ્યક્તિત્વથી તેની કાયમ ચર્ચા થતી રહે છે. આજે પણ વીતલા જમાનાના ગીત અદ્યતન સંગીતના સાધનોમાંથી રજૂ થાય છે ત્યારે મોર્ડનાઇઝેશનમાં મજા આવે છેે પણ અસલીયતનો 'આનંદ' ખૂટે છે. એક કલાકાર માટે અસલ વસ્તુની રજૂઆત માટેની ઇચ્છા કેવી હોય શકે?  ફિલ્મ હાથી મેરે સાથી શરૂ થઇ એ પહેલા રાજેશ ખન્નાએ પ્રાણીઓ સાથે 3 મહિનાથી વધુ સમય વીતાવેલો. ખાસ કરીને હાથીની નાનામાં નાની હિલચાલને ન માત્ર સમજવા પણ તેને પોતાની આગવી અદાથી અમલમાં મૂકવા માટે કાકાએ ખૂબ પરસેવો પાડેલો. આ સમય રાજેશ ખન્નાની કેરિયનો મધ્યાહન હતો. બોલીવૂડના પ્રથમ સુપરસ્ટાર રાજેશ ખન્ના હતા પણ એક મહાનાયકનું પદ મેળવવામાં અમિતાભ બચ્ચન મેદાન મારી ગયા. વર્ષ 1970 અને 1980નો સમયગાળો રાજેશ ખન્નાનો  હતો એમ કહી શકાય. બોલીવૂડમાં સતત ચાર વર્ષમાં 15 સુપરહિટ ફિલ્મો આપવાનો વિક્રમ રાજેશ ખન્નાના નામે છે જે આજ સુધી બોલીવૂડના કોઇ કલાકાર તોડી શક્યા નથી.

      જેમ અત્યારે ઇમરાન હાશમી અને શાહરૂખ ખાન નવી નવી એક્ટ્રેસને ડેબ્યુ આપે છે એમ રાજેશે બોલીવૂડની જાણીતી અભિનેત્રીઓને ફિલ્મોમાં કામ કરવાની તક આપી. જેમાં હેમા માલિની એકમાત્ર એવી અભિનેત્રી છે જેની સાથે જતિન ખન્નાએ સૌથી વધારે ફિલ્મો કરી. ‘હમ દોનો’, ‘સીતાપુર કી ગીતા’, ‘વિજય’, ‘બાબુ’, ‘રાજપુત’, ‘સુરાગ’, ‘દર્દ’, ‘કુદરત’, ‘નસીબ’, ‘બંદિશ’, ‘મહેબુબા’ એમ કુલ 15 ફિલ્મોમાં હેમા અને રાજેશે કામ કર્યુ અને ફિલ્મો પણ હિટ ગઇ. આ એ સમયના થનગનાટ અને તરવરાટથી ભરેલી એવી જોડી હતી જેને ફિલ્મી પડદે 100 ટકા સફળતા મળી. લોકપ્રિયતા અને વિલાસીપણુ સવાર થતા અંતે નિર્માતાઓએ ભોગવવાનો વારો આવતો. ક્યારેક છ-આઠ મહિનાઓ સુધી રાહ જોવી કાકાની મંજૂરીની રાહ જોવી પડતી. રાજેશ ખન્નાએ મુમતાઝ સાથે આઠ ફિલ્મ કરી અને એ તમામ સુપરહિટ સાબિત થઈ. 100 જેટલી ફિલ્મોમાં લીડ રોલ અને ઐયાશીજીવનશૈલીથી એક ગ્લેમરસ હીરો ઉભરી આવ્યો. પણ સાથે સાથે એક નવા કલાકારનો પણ સૂર્યોદય થતો હતો તે કલાકાર એટલે બીગ બી.

     જાણીને નવાઇ લાગશે કે અનિલ કપૂર અને શ્રીદેવીની ફિલ્મ ‘મિસ્ટર ઇન્ડિયા’ સૌ પ્રથમ રાજેશને ઓફર થઇ હતી અને આ ફિલ્મની થીમ પણ તેમને ખબર હતી એમ માનવામાં આવે છે જે પછીથી તેમણે નકારી દીધી, બોલીવૂડની દુનિયામાં એવોર્ડની અભિલાષા બધા કલાકારોને હોય છે પણ આ સુપરસ્ટાર પોતાના વાતાવરણ અને મહેફિલમાં જીવ્યા. ફિલ્મ ‘આરાધના’. જે રાજેશની પસંદગીની ફિલ્મોમાંથી એક હતી. આ ફિલ્મનું હિટ સોંગ ‘રૂપ તેરા મસ્તાના’ બોલીવૂડનું પહેલું સિંગલટેક સોંગ હતુ,

      આજે પણ રસ્તેથાપસાર થતા હોઇએ ત્યારે તેમનું ગીત કાને અથડાય તો ચિંત એ ગીતમાં ચોંટી જાય અને આગળનું ગીત આપમેળે સ્વરબધ્ધ રીતે સરી પડે. ખાસ નોંધવા જેવી અને ખૂબ ઓછાને ધ્યાને આવે તેવી વાત છે કે કિશોર કુમાર અને રાજેશ ખન્ના બંન્ને વરસાદી ગીતના શોખીન હતા. રાજેશના મોટાભાગના ગીતમાં કિશોર કુમારનો અવાજ છે, ‘રૂપ તેરા મસ્તાના’, ‘મેરે સપનો કી રાની’, ‘આતે જાતે ખુબસુરત’, ‘જીવન કે હર મોડ પે’ , ‘વાદ તેરા વાદ’ (કિશોરકુમારે ગાયેલી કદાચ એકમાત્ર કવ્વાલી) જેવા ગીત રાજેશના જ નહી પણ કિશોરકુમારના આઇકોન પણ બન્યા. આજે જ્યારે રેંડિયોમાં કે એમપીથ્રીમાં તેમના ગીતા વાગે ત્યારે મન મોર બની થનગાટ કરે, પણ જ્યારે ડીજેમાંથી તે નીકળે ત્યારે કાને આડા ડૂચા દેવા પડે. રાજેશને રફી સાહેબ પર માન થઇ ગયુ જ્યારે તેમના અવાજમાં ગવાયેલા ગીત તેને સફળતાના શિખર સુધી લઇ ગયા, ‘’, ‘યહાં વહાં સારે જહામે તેરના નામ હૈ’, ‘ગુગુના રહે હૈ ભવરે’, ‘નફરત કી દુનિયા કો છોડકે’  ‘બાવર્ચી’ ફિલ્મના સેટ પર અમિતાભ સાથે રાજેશ ખન્નાએ કરેલા વર્તનને કારણે જયા બચ્ચને રાજેશ ખન્ના સાથે મોટો ઝઘડો કર્યો હતો. આ બનાવના કારણે જયાને રાજેશની વર્તણુંક ગમી ન હતી, જો કે અંદરખાને અમિતાભની લોકપ્રિયતા રાજેશને ખૂંચતી હતી. 

       રોમાન્સના આ બાદશાહના જ્યાં સુધી શ્ર્વાસ ચાલ્યા અને શરીરમાં શક્તિ રહી ત્યાં સુધી એક ગ્લેમરમાં રહ્યા. વૈભવી લાઇફસ્ટાઇલ અને મદિરાની મિજબાનીમાં ખાસ્સો એવો સમય પસાર કર્યો. નસિબના મજબૂત જોડાણના લીધે ઓછી મહેનતે રાજેશે અણધારી સફળતાઓ મેળવી લીધી અને છવાઇ ગયા. કલાકારોના જીવન અને ફિલ્મ પરના વ્યવહારો ખૂબ જ અલગ હોય છે કોઇ જમીન સાથે જોડાયેલા હોય તો કોઇ આકાશની વિશાળતામાં નિરાકાર બની જાય છે, બોલીવૂડ અને ગ્લેમરના સ્વાદ મળે એટલે સંતુલન રાખવું પડે છે અન્યથા બધુ હોવા છતા એકલાના આવરણમાં શ્ર્વાસ લેવા પડે છે જે કાકાના જીવનમાં અનેકવાર બન્યું અને તેની તીવ્રતા પણ લાંબા સમય સુધી રહી. ‘ઝિંદગી કે સફરમેં ગુઝર જાતે હૈ વો મકામ વો ફિર નહીં આતે’

મારો હેતુ હંમેશા એક માનવબળનો અને તેના મનની શક્તિનો દેશની પ્રગતિ માટે કેમ ઉપયોગ કરવો તે રહ્યો છે

                    દેશ અને દુનિયામાં ધર્મના બેનર નીચે  ઝનુંન અને આતંકનું આયોજન થાય છે, એક પ્રાંતમાં દુશમનોના ઝંડા ફરકાવીને  ત્રાસવાદી આકાઓના મોત સામે સોફ્ટકોર્નર દેખાડનારો એક વર્ગ ઊભો થયો છે ત્યારે સ્વાભાવિક રીતે સવાલ થાય કે ખરેખર ભારતીય એકતા અને અખંડિતતાની વાતો માત્ર પુસ્તકો તથા વક્તવ્ય પૂરતી જ છે?? કોમ અને કર્તવ્યના ગૂંચવાળામાં ધર્મરૂપી ખિલ્લા ઠોકવામાં આવે છે ત્યારે શસ્ત્ર અને શાસ્ત્રનું ભાન ભૂલાઇ જાય છે. આ વાત સાબિત થઇ ગઇ. આ બધા વચ્ચે એક એવો સમય પણ પસાર થાય છે જે ક્ષણોમાં એક મુઠ્ઠી ઉચેરા માનવીના કાર્યકાળ જ નહી પણ તેની નિવૃતિ અને પ્રવૃતિ બંન્નેને યાદ કરીને તેમની કોઇ પણ વસ્તુ જીવનમાં ઉતરી જાય તો સ્વયં રૂપાંતરણની પ્રક્રિયા આપમેળે શરૂ થઇ જાય. 14 વર્ષ પહેલા તારિખ 15 જૂલાઇના રોજ દેશના 11માં રાષ્ટ્રપતિએ કાર્યભાર સંભાળ્યો હતો. શપથવિધિની પારંપરિક પ્રક્રિયા બાદ દેશને એક એવા મુસ્લીમ રાષ્ટ્રપતિ મળ્યા જેને સલામ કરવાનું મન થાય અને તે નામ એટલે એ.પી.જે. કલામ

         કલામના જીવનમાંથી સમયને સ્વીકારવાનું અને સંજોગોને બદલવાનું શીખવા જેવું છે, રામેશ્ર્વરમથી શરૂ થયેલી જીવનયાત્રામાં રાષ્ટ્રકક્ષાનું પદ મળશે એવું કોઇએ બંધ આંખોથી પણ નહીં વિચાર્યુ હોય. વ્યવહારમાં સાદગી અને વર્તણુંકમાં શિસ્ત એટલું કે પોતાના જ બોડીગાર્ડને બેસવા સુધીની ચિંતા કરે. આપણા રાજકીય પદાધિકારીઓ પોતાના બોડીગાર્ડને સ્વસુરક્ષા અંગે પૂછતા હશે કે નહીં? આંખોમાં સ્વપ્ન લઇને જીવવાની અને ખુદનું જોમ રેડીને તેને સાકાર કરવાની પ્રેરણા દેશને કલામે આપી, આ સાથે લીડરની વ્યાખ્યા સ્પષ્ટ કરી. ડૉ. વિક્રમભાઇ સારાભાઇ વિજ્ઞાની સંગઠનમાંથી નાનાકડા સભ્ય મિસાઇલ મેને દેશને પ્રથમ સેટેલાઇચ લોંચ વેહિકલ આપ્યુ જે સફળતા પુર્વક તરતુ પણ મૂકવામાં આવ્યું. ચૂંટણી સમયે ચાવાળાનું માર્કેટિંગ ખૂબ મોટા હોદ્દે પર બીરાજમાન વ્યક્તિ કરે છે પણ નાનપણમાં અખબાર વિતરકનું કામ કરીને તે આખા દેશવાસીઓનો પિપલ્સ પ્રેસિડન્ટ બને. આ ઘટના કદાચ ભારત સિવાઇ બીજે જોવા ન મળે. આજે રાજકારણીઓ રાઇ જેવડા કામને પોતાના બનાવેલા બિલોરીકાચમાંથી જોઇને પહાડ જેવડો પ્રચાર કરીને લોકનેતા બનવા હવાતિયા મારે છે ત્યારે  ડૉ. કલામમાં સતત કંઇક વૈવિધ્યસભર કરવાની  ટેવથી જ નવા નવા નખુસાઓનું સ્ફુંરણ થયુ હશે. આ ઉપરાંત જીવનભર વિદ્યાર્થી રહેવાની તૈયારી સાથે જીવવું કઠિન છે. વર્તમાન સમયમાં દરેક ક્ષેત્રે બધાને 'સાહેબ' બનવાની તાલાવેલી જાગી છે ત્યારે કોઇને વિદ્યાર્થી બની રહેવું કેમ પરવડે? કલામનો આ વિચાર સતત કંઇક કંઇક શીખતું રહેવાની તૈયારીઓને રજૂ કરે છે.

                 આપણા નેતાઓમાં એવા કોઇ ગુણ ખરા જે આપણને તેમની બાજુ આકર્ષવા મજબુર કરે?  હકિકતમાં રાજકીય ક્ષેત્રે સર્જનશીલ અને સર્જનાત્મક વિચારશૈલીને સ્થાન જ નથી. કલામને કલમ સાથે પ્રિત હતી એ પણ સ્વહિત માટે નહીં પણ દેશના બાળકોને માહિતીના ઉકરડામાંથી જ્ઞાનના રાજમોતી આપવા માટે. કલામની સૌથી વધુ વંચાયેલી બુક એટલે અગનપંખ. માણસને પોતાના કર્મ પ્રત્યેની પુરી નિષ્ઠા હોવી જોઇએ, આ વાત તેણે જીવી બતાવી. કલામ બાળકની નજરેથી જોઇને દેશના ભાવિને ઉજળુ કરવા ઉત્સાહી હતી. આજે પોતાના સ્વપ્નને બાળકોની આંખોમાં કાજળની જેમ આંજીને વાલીઓ બાવળનું  વાવેતર કરીને આંબો લણવા બેઠા હોય એવું લાગે. બની શકે છે તબિબનું સંતાન સારો સંગીતકાર પણ બને.  અને એક સારો ફોટોગ્રાફર ખૂબ સારો અભિનેતા પણ બને. આ એક્ટર એટલે બોમન ઇરાની. કેળવણીને વિષયોના રસથી છલોછલ કરવા કલામે શિક્ષણે ક્ષેત્રે ઓછું પણ અસાધારાણ અને અસરકારક યોગદાન આપ્યું એટલે જ કાદાચ રાષ્ટ્રપતિ બન્યા બાદ પ્રથમ જાહેર કાર્યક્રમ અર્થે  શાળા કોલેજોના નવયુવાનીયો સાથે મુલાકાતનો કર્યો. અખંડ ભારત- રજવાડાઓનુું એકત્રીકરણ, અખંડ ભારત વિવિધતામાં એકતા જોનારા બે વ્યક્તિ પણ એક જ નામ. જેમાંના એક એટલે સરદાર વલ્લભાઇ પટેલ અને બીજા વલ્લભ એટલે ભગવાન શ્રીકૃષ્ણ.

                    ત્યાર બાદ કલામે દેશના આવનારા સમયને પોતાના વિચારોની બારીમાંથી નીહાળીને શબ્દોરૂપે ઇન્ડિયા 2020 બુકમાં રજૂ કર્યા છે,  કાર્યશીલ અને પ્રગતિશીલ વચ્ચે પાતળી ભેદરેખા છે જે કલામી ચોખવટ કરી છે. તમારા કર્તવ્યમાંથી પરિણાલક્ષી વિચાર તમને પ્રગતિ બાજુ દોરી જાય છે. મળેલા કોઇ પણ પદની એક અવધી હોય છે અને તે અવધી બાદ નિવૃતિ હોય છે, બે નાનકડી બેગ લઇને રાષ્ટ્રપતિ ભવનમાં આવેલો માણસ અવધી પુરી થતા 24 કલાકમાં જ માત્ર બે જ બેગ સાથે ભવનને અલવિદા કહી પોતાના અભ્યાસને આવનારી પેઢી વચ્ચે વહેચવા નીકળી પડ્યો હતો. તેમની આ વાત પરથી શીખી શકાય કે નિવૃતિ જરૂરી છે પણ પ્રવૃતિમાંથી પલાયન ન થવું જોઇએ.  નિવૃત થતા જ માણસ નિરાંતની પળોને પણ આળસના થર જામી જાય એના હોય એના કરતા ડબલ વિલાસી બની જાય છે. કલામ એટલે ગીતના વાંચક, આધ્યાત્મિકતાના પ્રશંલક, અહમના નહીં પણ આચરણના માણસ, પ્રવચનના નહીં પણ વૈજ્ઞાનિક વિચારધારાના પ્રણેતા.
(ભાગ-1 પુર્ણ, બીજો ભાગ 27 જૂલાઇએ)