સ્વરૂપ બદલીને આવતી સાર્વત્રિક સમસ્યા: વાયરસ

 સ્વરૂપ બદલીને આવતી સાર્વત્રિક સમસ્યા: વાયરસ

   ફરી એક વખત રાજ્ય અને દેશમાં વાયરસનો થઈ રહ્યો છે. રાજ્યમાં તથા દેશમાં વધી રહેલા વાયરસ જન્ય કેસથી આરોગ્ય વિભાગ રાતોરાત ચિંતામાં મુકાયો હોય એવો માહોલ છે. જ્યારે પણ વાયરસને લઈને વાત કરવામાં આવે છે ત્યારે એના જુદા જુદા સ્વરૂપોની અવશ્યપણે ચર્ચા થાય છે. અંગ્રેજી મૂળાક્ષરોના નામ સાથે જોડી દેવાતા અંક ઘણી વખત એવા વિચાર પેદા કરે છે કે ખરેખર જે રીતે સ્માર્ટફોનના વર્ઝન અને અપડેટ બદલે એવી રીતે વાયરસના રૂપ ને ગ્રુપ બદલી રહ્યા છે. શરીર અને મન ઉપર કબજો જમાવી દેતા વાયરસ સતત બે વર્ષ સુધી લોકોનો ભોગ લેતા રહ્યા. વેક્સિનેશનના વિશાળ નેટવર્ક સામે આમ તો સુરક્ષા કવચ ઊભું થયું છે પરંતુ સમયાંતરે સક્રિય થતા વાયરસ ખરા અર્થમાં માથાનો દુખાવો બની ગયા છે. જે રીતે દેશમાં સતત ગંદકીથી મચ્છર ત્રાસ બારમાસી થયો છે એમ હવે વાયરસ પણ સ્વરૂપ બદલીને કાયમી થવા ધમપછાડા કરતા હોય એવા હાલ છે.

 

 

  વાયરસ માત્ર મેડિકલ ક્ષેત્રે જ એક્ટિવ નથી હોતા સમાજમાં તેમજ સમુદાયોમાં પણ ઘણા એવા ન દેખાતા હાલતા ચાલતા વાયરસ હોય છે. આવા વાયરસ સૂક્ષ્મદર્શક યંત્ર માં પણ ઝડપાતા નથી, પરંતુ પોતાના હોવાપણાનો અહેસાસ કાયમ કરાવી જાય છે. કેટલાક ના વિચારોમાં વાયરસ હોય છે જે સમયવાળાની સર્જનાત્મકતાને અણધારી રીતે બ્રેક મારી દે છે. કેટલાક વાયરસ ભ્રષ્ટાચાર ના સુક્ષ્મ જીવો સાથે પડી જાય છે જે પછી જે તે સિસ્ટમને ખોખલી બનાવી દે છે. શિક્ષણ ક્ષેત્ર ે દર વર્ષે ફી વધારાનો વાયરસ પેટમાં જૂની કબજિયાતની જેમ ઉદભવે છે જેને દૂર કરતાં વિદ્યાર્થી તથા વાલીઓનો કસ નીકળી જાય છે. તો ક્યારેક શિક્ષકોના વિચારમાં એવા વાયરસ ખુશી જાય છે કે વિદ્યાર્થીઓને રોકાણનું મધ્યમ અને માર મારવા માટેનો માવો સમજી બેસે છે. ઘણી વખત બાંધકામ અને બિલ્ડીંગ ક્ષેત્રે હલકી ગુણવત્તાનો વાયરસ બિલ્ડરોના દિમાગને લાકડામાં જેમ ઉદી બેસી જાય એ રીતે કોરી ખાય છે. પરિણામે ઉદ્ઘાટન પહેલા બ્રિજ તૂટે છે અને લોકોની આશા ઉપર તિરાડો પડે છે. ચોક્કસ પ્રકારની કચેરીઓમાં તો એવો વાઇરસ લોખંડ પર લાગેલા કાટની જેમ ઘર કરી ગયો હોય છે કે જ્યાં સુધી પ્રસાદી અર્પણ ન કરો ત્યાં સુધી વાયરસ સારું કામ કરતો નથી. 

    આમ પણ કોઈપણ વાયરસ નુકસાનકર્તા જ હોય છે. એવામાં થોડા સમય પહેલા પ્રસાદીમાં એક ચોક્કસ મંદિરે ફેરફાર થતા રાજકીય ઉધામાં અને ઉપાધિ વધી ગઈ હતી. આવા વાયરસ રાજકીય ક્ષેત્રે સચવાઈ ગયા અને ગોઠવાઈ પણ ગયા. કણ કણ વાવીને મણમાં પાક લણતા ખેડૂતો માટે માવઠું ખરા અર્થમાં વાયરસ સમાન છે. જે તૈયાર પાકને બગાડે છે અને નવા પાકનો નાશ કરે છે. આવો વાયરસ તો દવા છાંટવાથી પણ જતો નથી. કારણ કે કુદરતી માર સામે કોઈ એન્ટી વાયરલ દવા અસર કરતી નથી. આવા વાયરસની આગાહી કરનારાઓ પણ એમ્બ્યુલન્સમાં વાગતા સાયરન જેવા હોય છે. ક્યારેક ગાડી ખાલી હોય તો પણ સાયરન વગાડીને ભયભીત કરે.

     ટૂંકમાં માત્ર ડંફાસો મારવાથી હકીકત બદલતી નથી છતાં એવા એંધાણ ઠોકી બેસે કે જાણે એક મિનિટમાં આખી દુનિયા ઉથલપાથલ થવાની હોય. આ વાયરસનું નેટવર્ક ઇન્ટરનેટના નેટવર્ક કરતા ઘણું વિશાળ છે. રોજ અફવાઓનો વાયરસ નવી નવી દિશામાં ફંટાયા કરે છે. એમાં પણ ઘણી વખત સત્યને શોધવામાં રણમાંથી સોય ગોતવી પડે એવી મહેનત પડે છે. પરંતુ પહેલો સામનો તો વાયરસનો જ કરવો પડે છે. આવો વાયરસ ખરા અર્થમાં હકીકતની શોધ કરનારાઓને હંફાવી દે છે.

     દરેક કોર્પોરેટ ઓફિસમાં પણ સૂક્ષ્મ જીવાણું રુપી વાયરસ હોય છે જે કામ તો કરતા હોય છે પરંતુ ન કરવાનું કામ વધારે પડતું કરતા હોય છે. એક વાયરસના કણમાંથી જેમ બીજો પણ છૂટો પડે ને બીજો વાયરસ તૈયાર થાય એવી રીતે કોર્પોરેટ સેક્ટરમાં પણ આવો એક વાયરસ પોતાનું આખું નેટવર્ક તૈયાર કરીને પાણીમાં જેમી લીધું મુળિયા ફેલાવી દે. પછી એન્ટિવાયરસ દવાનો હુમલો કોઈ એક કણ ઉપર થાય એટલે વાયરસના તમામ એ કણ બચાવવા માટે ઉતરી પડે. આવા વાયરસ દરેક જગ્યાએ જોવા મળે. અમુક વાયરસ ઓફિસમાં એવા હોય કે જે બીજાને કાયમી ધોરણે નુકસાન કરતા હોય એનું કામ નાનું હોય પરંતુ અસર લોહી લુહાણ કરી દેવી હોય.

     સુરક્ષા વ્યવસ્થામાં પણ નોકરી દસ્તાવેજોના કારણે પેસી ગયેલો વાયરસ ચોક્કસ સમય બાદ પકડાય છે ત્યારે સિસ્ટમ સામે સવાલ તથા જવાબદારો સામે ભૂંડા હાલ થાય છે. હમણાં એક વાયરસ છેક સરહદી વિસ્તાર સુધી પહોંચી ગયો અને આખી સિસ્ટમમાં બબાલ મચી ગઈ. દરેક વાયરસ પાછળ એના કેટલાક તત્વો જવાબદાર હોય છે સુરક્ષા વ્યવસ્થાથી લઈને જવાબદારી સુધીના પદ સુધી આ વાઇરસ જ્યારે પણ કોઈ વસ્તુને કોરી ખાય છે ત્યારે પ્રશ્ન એ થાય છે કે પ્રાથમિક ધોરણે તેને કેમ ડામી દેવામાં આવ્યા. માર્કેટમાં મોંઘવારીનો વાયરસ કાયમી થઈ ગયો છે કોઈને કોઈ કોમોડિટી તો એવી હોય જ છે જેમાં ભાવ વધારાનો વાયરસ લાગે એટલે મધ્યમ વર્ગના આર્થિક રીતે પાયા હચમચી જાય. 

      આવા તો ઘણા બધા વાયરસ આપણા બધા વચ્ચે જીવન જીવે છે એની કોઈ કાયમી દવા જડતી નથી બસ આપણે આપણા અંગો પર સુરક્ષાનું માસ્ક ક્યારે અને કેવી રીતે લગાવવું એના પર જ સાચી સમજ રહેલી છે. એવી હકીકત સ્વીકારવી પડે કે જ્યાં ગંદ વાળો વધી જાય ત્યાંથી સુરક્ષિત રીતે જતા રહેવામાં જ જીત છે.

ગરમ મસાલા: મોટા માર્કેટનું વિહંગાવલોકન

ગરમ મસાલા: મોટા માર્કેટનું વિહંગાવલોકન

 

ભારત દેશના મરી મસાલાનું માર્કેટ આજકાલનું નહીં પરંતુ અંગ્રેજોના સમયથી એટલું વિશાળ છે કે સાત સમંદર પારથી આવેલા વેપારીઓ કે ફિરંગીઓ પોતાની સાથે ટનના મોઢે મરી મસાલા ભેગા લઈને જતા. ખાસ કરીને દક્ષિણ ભારતના કેટલાક રાજ્યોમાં મરી મસાલાઓની વ્યાપક માંગ તેમજ ઉત્પાદકતાના કારણે આ માર્કેટને એક મોટું ફલક મળી રહ્યું. માર્ચ મહિનાના અંતિમ દિવસોમાં મસાલા માર્કેટમાં એક એવી ગરમી જોવા મળે છે જાણે વૈશ્વિક માર્કેટમાં પ્રગતિથી આવેલી ભારતીય શેર માર્કેટની તેજી. વર્ષમાં એક વખત તેજીમાં અને કાયમી ધોરણે ફાયદામાં રહેતી ગરમ મસાલાની માર્કેટ એ આ વખતે મધ્યમ વર્ગનું બજેટ ખોરવી નાખ્યું છે. 

     ગેસ તેમજ અન્ય જીવન જરૂરી વસ્તુઓના ભાવતો વધી જ રહ્યા હતા એવામાં આ વખતે ગરમ મસાલા એ બરાબરનો આર્થિક સ્વરૂપે છમકારો કરી દીધો. એવામાં ઉનાળાનું અમૃત ગણાતું એવું લીંબુ તેમજ કઠોળના ભાવે સિક્સ મારતા ખરા અર્થમાં નાના વર્ગોના સીસકારા નીકળી ગયા. દર વર્ષે મસાલા માર્કેટમાં દેખીતી રીતે ભલે કોઈ ભાવ વધારો જોવા ન મળે પરંતુ આ વખતે સીધા પાંચથી વીસ રૂપિયા સુધીના ભાવ વધારે મસાલાનો સ્વાદ બગાડ્યો છે. આ નાનકડા એવા પરિવર્તનની મોટી અસર એ થશે કે હવે હોટેલ નું ફૂડ ખરા અર્થમાં દરેકના ખિસ્સાને પોસાય એમ નથી. જીરુ એલચી મરચું હળદર ધાણાજીરૂ અને રાઈ જેવા પાયાના મસાલા મોંઘા બનતા ખરા અર્થમાં થાળીમાં વિકાસના બદલે ફિક્કાસ પેશી ગઈ છે. 

 

      છૂટક માર્કેટના વેપારીઓ તો ત્યાં સુધી કહે છે કે સ્ટોક કરાવનારાઓ દિવસે દિવસે વધતા જાય છે પરંતુ અત્યારે ભાવની સ્થિતિએ એક નિશ્ચિત માત્રાથી સ્ટોક કરાવો કોઈને પરવડે એમ નથી. એક સમય આપણા દેશમાં અને ખાસ કરીને ગુજરાતમાં એવો પણ રહ્યો હતો કે લોકો મસાલાની સિઝનમાં કાચો માલ ખરીદીને ચોક્કસ કટીંગ તેમજ પ્રોસેસિંગ બાદ 12 મહિના સુધી ચાલે એટલો મસાલો ભરી લેતા. આવા દિવસોમાં કંપનીઓની ખરી કસોટી થાય છે તો બીજી તરફ રોકાણ સામે રેવન્યુ ઊભી કરવા માટેની પણ માર્ચ મહિનાની સિઝન વેપારીની દ્રષ્ટિએ વસંત સમાન છે. કારણ કે સમગ્ર સ્ટોક એક સમય સુધી ભરી લેવાથી માત્ર પીલવાનું કામ જ કરવાનું હોય છે. પેકેજીંગ અને ટ્રાન્સપોર્ટ દરેક કંપનીએ પોતાના ખર્ચે વસાવેલા હોવાથી એક મોટી રેવન્યુ બચાવી શકાય છે.

     માર્કેટ રિસર્ચ કરનારા ઓ તેમજ કોમોડિટી ઉપર નજર રાખનારા નિષ્ણાંત ત્યાં સુધી કહે છે કે મસાલાની કોમોડિટી આવનારા દિવસોમાં હજુ પણ મોટું માર્કેટ ઉભું કરશે પરંતુ પાયામાં પડેલી તિરાડમાંથી વહી જતું આર્થિક બજેટ આ માર્કેટમાં મોટા માથાઓને જ ટકવા દે એવું લાગે છે. વર્ષો જૂની કંપનીઓને પણ કોરોનાકાળ પછી બેઠા થવામાં પરસેવા આવી ગયા. જીવન જરૂરી તેમજ થાળીના પ્રાથમિક વિચારમાં મસાલા પ્રથમ ક્રમે આવે છે. ભાવ વધારો દરેક વ્યક્તિને કે વર્ગને અસર કરે છે. મસાલા માર્કેટ વિશે કિંમતનું અમરત્વ કાયમી નથી હોતું. કરન્સીની કડાકૂટ વચ્ચે ક્યારેક નિકાસમાં ખોટના ભોગે ભાવતાલ કરવાનો વારો આવે છે. 

 

     ગુજરાતમાં ગોંડલનું મરચું સૌથી વધારે જાણીતું છે. હકીકત એ પણ સ્વીકારવી પડે કે રાજસ્થાન, મધ્યપ્રદેશ તેમજ ઉત્તર પ્રદેશના સરહદી વિસ્તારોમાં પાકતું મરચું આ વખતે અત્યંત ઓછું છે. ગુજરાત બાદ તમિલનાડુ મરચાનું સૌથી મોટો માર્કેટ મનાય છે જ્યાંથી સ્ટોકનો ઓવર ફ્લો નહીં પરંતુ લિમિટેડ માર્કેટ ઓપરેટ થાય છે. આની સામે બીજા મરચાં અને કે મસાલાઓને રાખવાની કે સાચવવાની જવાબદારી એક ત્રીજી વ્યક્તિ પર આવે ત્યારે સાચવણીના ફદીયા પણ ચૂકવવા પડે છે. 

     સરવાળો ઉત્પાદનથી માંડીને વેપારી સુધીની આખી શૃંખલામાં પ્લસ-માઇનસ કોઈ પણ થાય કન્યા નામની કેડ ઉપર નૃત્ય થતી આર્થિક અસમાનતા એક આખા વર્ગને રેવન્યુના રૂપમાં તોડી રહી છે. મસાલાની સિઝનનો પણ ભવ્ય ભૂતકાળ રહ્યો છે જે ઘણી વખત આપણા નાની કે દાદી વાગોડે ત્યારે ખરા અર્થમાં એવું લાગે કે પાસ્ટમાં ખોવાયેલા લાસ્ટના મોજામાં માહોલ શમી ગયો. ઘરમાંથી આવતી મસાલાની સોડમ ખરા અર્થમાં ઉત્સવ સમાન સચવાતી અને ખરીદાતી. જે રીતે જિંદગીની ઘટનાઓને તટસ્થતાથી સ્વીકારવી પડે એ જ રીતે આ ભાવ વધારાને યસ કહેવા સિવાય બીજો કોઈ વિકલ્પ નથી. કારણ કે કાચા માલની સામે દળવાની કે કાપવાની પ્રક્રિયા મોટા બજેટની બની રહે છે. સત્તાની ખુરશી પર આવીને થતા ફાયદા માર્કેટ સામે ક્યારેક સાચા પુરૂવાર થતા નથી. આવી પરિસ્થિતિ વચ્ચે ખરા અર્થમાં મરવાનો વારો તો ખેડૂત અને મધ્યમ વર્ગનો જ આવે છે. આમાં કોઈ કંપનીના શેર ઘટે કે વધે એવી કોઈ મસાલા માર્કેટમાં પાંચ રૂપિયાના કમિશનમાં પણ કોઈ ઉભું રાખતું નથી. 

 

    આંતરરાજ્યોની થતી ખરીદી મસાલા માર્કેટની અંતર્ગત ઘણી બધી રીતે વિવિધતા પ્રેરે છે. કારણ કે જે ગોંડલનું મરચું ગુજરાતમાં કે એના આસપાસના રાજ્યમાં ખવાય એટલું ઝડપથી કોઈ ઓડિસાના ગામડાઓમાં ખવાતું નથી. આ પણ હકીકત છે. આપણા ઘરનો સિદ્ધાંત હોય કે માર્કેટના નિયમો વસ્તુ તો એક જ હોય છે કે જે ગુણવત્તા યુક્ત હોય એની સૌથી વધારે માંગ રહે છે. માંગની સામે કિંમત પર અંકુશની ટકાવારી હોય તો દરેક વર્ગને બે ટંકનું ભોજન અને તેને ગમતો સ્વાદ અવશ્ય મળી રહે. પરંતુ સત્તા પર રહેલા કોઈ લોકોને આવી તીખાશ નડતી નથી.

 

આઉટ ઓફ ધ બોક્સ

જ્યાં લાગણીનો ટેકો મળી જાય ત્યાં પછી લાકડીની જરૂર રહેતી નથી. વ્યક્તિની કદર કરી લેજો ભલે સંબંધમાં ગમે એટલી મસાલાની તિખાશ હોય, કારણ કે, એક વખત વ્યક્તિ કાયમી ધોરણે સૂઈ ગયા બાદ ઊઠતા નથી.