શિક્ષણતંત્રઃ ઈસ તરહ તૂટે હુવે ચેહરે નહીં હૈ, જીસ તરહ તૂટે હુવે આઈને હૈ
દિલ્હી વિધાનસભા ચૂંટણી (વર્ષ 2020)ના પ્રચારમાં જે મુદ્દો સૌથી વધુ ચર્ચામાં એ હતો શિક્ષણ. જેમાં ભલે સંપૂર્ણ અને સાચું ચિત્ર રજૂ નથી કરાયું. પણ જે રીતે સરકારી સ્કૂલની કાયાપલટ થઈ છે એ મુદ્દો મીડિયા કરતા સોશિયલ મીડિયામાં હજારો લોકો સુધી મત અપીલ બનીને પહોંચ્યો. જીતનું પરિણામ જોવા મળ્યું અને લોકોએ પણ સ્વીકાર્યું. શિક્ષણમાં અનેક વખત નેતાઓના પ્રચાર કરતા વાસ્તવિકતાનો વિસ્તાર વિરાટ હોય છે. જેમાં નક્શીકામ કરવા કરતા પરિણામ પોતે પુરાવો બનીને રજૂ થતું હોય છે. ગુજરાતમાં સરકારી શાળાઓની સ્થિતિ બેન્કના મર્જર જેવી થઈ ગઈ છે. ક્યાંય સંખ્યા નથી તો ક્યાંય સુવિધા નથી. એવામાં હવે સરકારી ફતવો સામે આવ્યો છે કે, ધો.3થી 12 સુધીના વિદ્યાર્થીઓની પરીક્ષા સરકાર લેશે. સ્કૂલ બદલાવવા સિવાય તમામ માળખું બોર્ડનું ફરજિયાત પણે લાગુ કરાયું છે. પણ જ્યાં સ્કૂલમાં બાળકોની સંખ્યા થતી નથી એ માટે સરકારનું કોઈ આયોજન નથી એ સ્પષ્ટ થયું છે. સમયાંતરે લેવાતા નિર્ણય પરથી એવું લાગે છે કે, રાજ્ય સરકારના એજ્યુકેશન વિભાગમાંથી આદેશ આપવામાં ઓટ ન આવવી જોઈએ. પછી ભલેને મુલ્યાંકન સ્થિતિ વરસાદ પછીના રચતા કાદવ જેવી હોય. શિક્ષણમાં ઓનલાઈન માધ્યમ આવ્યું હવે પુસ્તકો ઓનલાઈન આવી રહ્યા છે. થોડા વર્ષ પહેલા પુસ્તકોની અછતનો મુદ્દો વરસાદી વાદળની જેમ ગાજ્યો હતો. ઓનલાઈન પુસ્તકો વાંચવાની આદતથી ટેવાવવા માટે પગલાં ભરાઈ રહ્યા છે.
મોબાઈલ યુગમાં સ્ક્રિન પર અંગુઠા ફેરવવામાં માહિર ભૂલકા કે વિદ્યાર્થીઓ હજું એટલા એડવાન્સ નથી કે ઈ રિડિંગ કરી શકે. આ શાળામાં ભણતા વિદ્યાર્થીઓની વાત છે. મનોરંજન માટેનું ડિવાઈસ માહિતીપ્રદ ત્યારે જ થાય જ્યારે એમાં કંઈક નવી ક્રિએટિવિટી હોય. હવે સામાજિક વિજ્ઞાન અને ગણિતના પુસ્તકોમાં જોવા ગમે એવા ચિત્રો હોય છે? પૂછી જો જો કોઈ વિદ્યાર્થીઓને...ગામડાંમાં વાત કરવા માટેના નેટવર્કના ઠેકાણા નથી ત્યાં ઓનલાઈન પાઠ્યપુસ્તક વાંચવાનો ઢોલ પીટાય છે. ચોપડી હાથમાં લઈને વાંચવાની પણ મજા છે. પણ સરકારે બધુ મૂકીને ઓનલાઈન કામચોર શિક્ષકોને આપેલી સજા છે. હવે સરકારી શાળામાં ચિત્ર, સંગીત, વ્યાયામ અને સંસ્કૃતના શિક્ષણો આંગણીના વેઢે ગણી શકાય એટલા છે. એમનું કોર્ષ પેપર સરકાર જાહેર કરે તો પણ તબલા, હાર્મોનિયમ કે અંગકસરતના દાવ ઓનલાઈન કરાશે? થાય તો હાજા નરવા રહે વિદ્યાર્થીઓ. રાજ્ય સરકારના પાઠ્યપુસ્તકનો ફરજિયાત પણે ઉપયોગ કરવાના નિર્ણયથી ખાનગી સ્કૂલને કબજિયાત થઈ ગયું છે. કારણ કે લાગતા વળગતા લેખકો અને પ્રકાશકોની રોકડી પર સરકારી રેલો આવ્યો. એમના અરમાનો પર એસિડ એટેક થયો. હવે સરકારને વરસાદ પછીના ઉઘાડ જેવું શિક્ષણનું ભાવિ દેખાય છે. જ્યારે ખાનગી સ્કૂલને બાપુજીનો પેઢો અને કંપની માની બેઠેલા ટ્રસ્ટીઓ તેમજ આચાર્યોએ ફરજિયાત આ સરકારનું કળુકળિયાતું પીવું પડશે. એટલે ફરજિયાત બાવા બનકે હિન્દી બોલના પડેગા.
સમય સાથેની સરવાળા-બાદબાકી કરીને સરકારી નિર્ણય યોગ્ય છે. આ સાથે જડબા તૂટી જાય એવી જબરદસ્ત પછડાટ ખાનગી સ્કૂલને પડી છે. કારણ કે ફી વધારો સૌથી વધારે એ જ કરે છે. બાપ દાદે કોઈ દિવસ કરી ન હોય એવી પ્રવૃતિને પર્ફોમન્સ બેઈઝ આપીને આખરે બાળકોને રોબોટ બનવવા છે કે મશીન? ક્રિએટિવિટીના ક્લાસ ન હોય પણ ક્લાસમાં શિક્ષક ધારે તો જરૂર ક્રિએટિવિટી થાય. શણગારેલા સંપ્રદાયો જેવી જુદા જુદા ફોર્મેટની શાળાઓ એમેઝોનની જાહેરાતને અનુસરતી હતી. શિક્ષકો પાસેથી થોડા ઔર દિખાઓ...થોડા ઔર દિખાઓ...જેવી અપેક્ષા રાખવામાં આવતી. પણ સરકારે પાણીની સેર જેવો સટાક નિર્ણય લઈને વગર છાંટણાએ પવિત્ર કરી દીધા છે. હજું ખાનગી શાળાઓના ફી વધારા સામે ધોકા પછાડવાની જરૂર છે. જેથી પડધા ખાનગી સ્કૂલમાં ઈકો ઈફેક્ટની જેમ પડે. બીચારા વિદ્યાર્થીઓને શાળાનું ફોર્મેટ એન્જોય કરવાને બદલે બગડેલી કેરીની માફક પચાવવું પડશે. કારણ કે કુંવામાં હશે તો અવેડામાં આવશે. ભારતની કોઈ પણ યુનિવર્સિટી લઈ લો. જેએનયુથી લઈને જામિયા મિલિયા સુધી. સિક્કિમથી લઈને સૌરાષ્ટ્ર સુધી. આ તમામ સંસ્થાઓ સમયાંતરે હુલ્લખોરીના કેન્દ્રસ્થાન પ્રાપ્ત કરતી જાય છે. ગ્રેડ મળે કે ન મળે સેનેટની સીટ અને આવકની 'અદ્રશ્ય રિસિપ્ટ' મળવી જોઈએ. નેકની ટીમે સૌરાષ્ટ્ર યુનિવર્સિટીનું નાક કાપી લીધું. બે ઉચ્ચ અને પહોંચેલા ભગવા રંગના તરફદાર નરપક્ષીઓએ વિદ્યાર્થીઓના ગૌરવનો ગારો કરી નાંખ્યો. કૉલેજના છેલ્લા વર્ષમાં આવેલા વિદ્યાર્થીને ખબર પડે કે એમની યુનિવર્સિટીની કક્ષા ગગડી ગઈ છે તો? વિચારના આકાર અને વ્યવહારની આકૃતિ બંને ફરી જાય. સૌરાષ્ટ્ર યુનિવર્સિટીમાં બે બળદે શિંગળા ભરાવ્યા અને ગ્રેડનું પરિણામ ગાય ખાય ગઈ. હવે જે સ્ટાફ કે પ્રોફેશર ખરા દિલથી ભણાવે છે એને કોઈએ પૂછ્યું કેમ નહીં કે, શું ફીલિંગ્સ આવે છે.
વિવાદોની વિદ્યાપીઠ બની રહેલી સંસ્થાઓમાં પોલિટિકસ ભણાવવા કરતા એનું પ્રેક્ટિકલ વધારે થાય છે. એ પણ એક ભગવા રંગ તરફી. હજું પણ કેટલાક પદાધિકારીઓ પોતાના કેલેન્ડરમાં એ ગ્રેડનું પ્રેઝન્ટેશન કરે છે. પણ પરીક્ષામાં ચોરી, કેટલીક કૉલેજ પ્રત્યે પ્રેમાળ વર્તન, શ્રેષ્ઠતા પુરવાર કરવાની હોડ અને પીએચ.ડીની વિદ્યાર્થિની પાસે કરેલી તનતૃપ્તિ કરવાની માગ હલકાઈ સાબિત કરે છે. જેના કારણે એ ગ્રેડને કોરોના થઈ ગયો. આવી સ્થિતિ વચ્ચે ભાજપનો વિરોધ કરવો જાણે દેશનો વિરોધ કરવા બરોબર હોય એવી બ્રાંડ ઊભી કરવામાં આવી છે. આવી પરિસ્થિતિ સુધી પ્રવાહ પહોંચ્યો ત્યાં સુધી શિક્ષણપતિ બની બેઠેલા અધિકારીઓએ શું નથી કર્યું એ વર્તાય છે. અધિકારના આધિપત્ય પર લીગલી વોમેટિંગ થઈ અને અહંકારની આરાધના નાપાસ થઈ ગઈ. હુંશાતુશી અને સામસામી ખો કરવા કરતા હવે સારા પ્રયાસોનું વાવેતર કરવું જોઈએ.
દિલ્હી વિધાનસભા ચૂંટણી (વર્ષ 2020)ના પ્રચારમાં જે મુદ્દો સૌથી વધુ ચર્ચામાં એ હતો શિક્ષણ. જેમાં ભલે સંપૂર્ણ અને સાચું ચિત્ર રજૂ નથી કરાયું. પણ જે રીતે સરકારી સ્કૂલની કાયાપલટ થઈ છે એ મુદ્દો મીડિયા કરતા સોશિયલ મીડિયામાં હજારો લોકો સુધી મત અપીલ બનીને પહોંચ્યો. જીતનું પરિણામ જોવા મળ્યું અને લોકોએ પણ સ્વીકાર્યું. શિક્ષણમાં અનેક વખત નેતાઓના પ્રચાર કરતા વાસ્તવિકતાનો વિસ્તાર વિરાટ હોય છે. જેમાં નક્શીકામ કરવા કરતા પરિણામ પોતે પુરાવો બનીને રજૂ થતું હોય છે. ગુજરાતમાં સરકારી શાળાઓની સ્થિતિ બેન્કના મર્જર જેવી થઈ ગઈ છે. ક્યાંય સંખ્યા નથી તો ક્યાંય સુવિધા નથી. એવામાં હવે સરકારી ફતવો સામે આવ્યો છે કે, ધો.3થી 12 સુધીના વિદ્યાર્થીઓની પરીક્ષા સરકાર લેશે. સ્કૂલ બદલાવવા સિવાય તમામ માળખું બોર્ડનું ફરજિયાત પણે લાગુ કરાયું છે. પણ જ્યાં સ્કૂલમાં બાળકોની સંખ્યા થતી નથી એ માટે સરકારનું કોઈ આયોજન નથી એ સ્પષ્ટ થયું છે. સમયાંતરે લેવાતા નિર્ણય પરથી એવું લાગે છે કે, રાજ્ય સરકારના એજ્યુકેશન વિભાગમાંથી આદેશ આપવામાં ઓટ ન આવવી જોઈએ. પછી ભલેને મુલ્યાંકન સ્થિતિ વરસાદ પછીના રચતા કાદવ જેવી હોય. શિક્ષણમાં ઓનલાઈન માધ્યમ આવ્યું હવે પુસ્તકો ઓનલાઈન આવી રહ્યા છે. થોડા વર્ષ પહેલા પુસ્તકોની અછતનો મુદ્દો વરસાદી વાદળની જેમ ગાજ્યો હતો. ઓનલાઈન પુસ્તકો વાંચવાની આદતથી ટેવાવવા માટે પગલાં ભરાઈ રહ્યા છે.
મોબાઈલ યુગમાં સ્ક્રિન પર અંગુઠા ફેરવવામાં માહિર ભૂલકા કે વિદ્યાર્થીઓ હજું એટલા એડવાન્સ નથી કે ઈ રિડિંગ કરી શકે. આ શાળામાં ભણતા વિદ્યાર્થીઓની વાત છે. મનોરંજન માટેનું ડિવાઈસ માહિતીપ્રદ ત્યારે જ થાય જ્યારે એમાં કંઈક નવી ક્રિએટિવિટી હોય. હવે સામાજિક વિજ્ઞાન અને ગણિતના પુસ્તકોમાં જોવા ગમે એવા ચિત્રો હોય છે? પૂછી જો જો કોઈ વિદ્યાર્થીઓને...ગામડાંમાં વાત કરવા માટેના નેટવર્કના ઠેકાણા નથી ત્યાં ઓનલાઈન પાઠ્યપુસ્તક વાંચવાનો ઢોલ પીટાય છે. ચોપડી હાથમાં લઈને વાંચવાની પણ મજા છે. પણ સરકારે બધુ મૂકીને ઓનલાઈન કામચોર શિક્ષકોને આપેલી સજા છે. હવે સરકારી શાળામાં ચિત્ર, સંગીત, વ્યાયામ અને સંસ્કૃતના શિક્ષણો આંગણીના વેઢે ગણી શકાય એટલા છે. એમનું કોર્ષ પેપર સરકાર જાહેર કરે તો પણ તબલા, હાર્મોનિયમ કે અંગકસરતના દાવ ઓનલાઈન કરાશે? થાય તો હાજા નરવા રહે વિદ્યાર્થીઓ. રાજ્ય સરકારના પાઠ્યપુસ્તકનો ફરજિયાત પણે ઉપયોગ કરવાના નિર્ણયથી ખાનગી સ્કૂલને કબજિયાત થઈ ગયું છે. કારણ કે લાગતા વળગતા લેખકો અને પ્રકાશકોની રોકડી પર સરકારી રેલો આવ્યો. એમના અરમાનો પર એસિડ એટેક થયો. હવે સરકારને વરસાદ પછીના ઉઘાડ જેવું શિક્ષણનું ભાવિ દેખાય છે. જ્યારે ખાનગી સ્કૂલને બાપુજીનો પેઢો અને કંપની માની બેઠેલા ટ્રસ્ટીઓ તેમજ આચાર્યોએ ફરજિયાત આ સરકારનું કળુકળિયાતું પીવું પડશે. એટલે ફરજિયાત બાવા બનકે હિન્દી બોલના પડેગા.
વિવાદોની વિદ્યાપીઠ બની રહેલી સંસ્થાઓમાં પોલિટિકસ ભણાવવા કરતા એનું પ્રેક્ટિકલ વધારે થાય છે. એ પણ એક ભગવા રંગ તરફી. હજું પણ કેટલાક પદાધિકારીઓ પોતાના કેલેન્ડરમાં એ ગ્રેડનું પ્રેઝન્ટેશન કરે છે. પણ પરીક્ષામાં ચોરી, કેટલીક કૉલેજ પ્રત્યે પ્રેમાળ વર્તન, શ્રેષ્ઠતા પુરવાર કરવાની હોડ અને પીએચ.ડીની વિદ્યાર્થિની પાસે કરેલી તનતૃપ્તિ કરવાની માગ હલકાઈ સાબિત કરે છે. જેના કારણે એ ગ્રેડને કોરોના થઈ ગયો. આવી સ્થિતિ વચ્ચે ભાજપનો વિરોધ કરવો જાણે દેશનો વિરોધ કરવા બરોબર હોય એવી બ્રાંડ ઊભી કરવામાં આવી છે. આવી પરિસ્થિતિ સુધી પ્રવાહ પહોંચ્યો ત્યાં સુધી શિક્ષણપતિ બની બેઠેલા અધિકારીઓએ શું નથી કર્યું એ વર્તાય છે. અધિકારના આધિપત્ય પર લીગલી વોમેટિંગ થઈ અને અહંકારની આરાધના નાપાસ થઈ ગઈ. હુંશાતુશી અને સામસામી ખો કરવા કરતા હવે સારા પ્રયાસોનું વાવેતર કરવું જોઈએ.
No comments:
Post a Comment